بيوتكنولوژي دانش و فناوري جديد است و با توجه به اينكه رشد اين فن آوري به صورت تصاعدي است تاخير در تعريف صحيح نيازهاي كشاورزي كشور، ماهها و سالهاي زيادي را براي جبران عقب ماندگي مي طلبد و از سوي ديگر كشورهاي بيگانه هرگز به طور اصولي با انتقال واقعي تكنولوژي به نحوي كه بتواند به طور مطبوع زير ساختهاي آن را فراهم نمود، موافقت نخواهند كرد . در ذيل چند نمونه از نتايج تحقيقات كاربردي بيوتكنولوژي كشاورزي را كه در كشورهاي مختلف صورت گرفته است و كشاورزي اين كشورها را دچار سود كلان نموده توضيح داده مي شود جالب اينجاست كه هيچ اثر و رد پايي را در اينترنت نمي توان از جزئيات مواد و روشهاي اين دستاوردهاي نوين مشاهده كرد. و اين همان زنگ خطري است براي منتقداني كه اعتقاد دارند كه بايد نشست و فقط از نتايج و دستاوردهاي كاربردي بيوتكنوژي الگو برداري كرد غافل از اينكه هيچ كشوري دستاوردي را كه با هزينه گزاف بدست آمده به آساني در اختيار ديگران قرار نخواهد داد. در كشور ما ايران، رشته هاي دانشگاهي مختلفي با قدمت طولاني در زمينه كشاورزي و دام و آبزيان وجود دارد كه از ديدگاه تخصصي و به صورت جزء به جزء، مسائل و پارامترهاي مختلف مرتبط با افزايش توليد را مطالعه مي كنند. به عنوان مثال رشته زراعت و اصلاح نباتات، بيمارشناسي، حشره شناسي، خاكشناسي، آبياري، جنگل و مرتع، علوم باغباني، دامپروري و دامپزشكي مسائل علمي مربوط به خود را به طور جداگانه مورد بررسي قرار مي دهند. كلمه University از كلمه Unity به معني اتحاد و همبستگي مشتق شده است. با اين وجود اجتماعات مشترك بين متخصصان تغذيه گياهي، فيزيولوژيستها، متخصصان حشره شناسي و آفات و بيماريها، متخصصان علوم دام و آبزيان و دامپزشكها در كشور بسيار محدود مي باشد. اگر با يك ديد كلي و منصفانه به مسائل و مشكلات موجود در كشور در زمينه بيوتكنولوژي كشاورزي و دام نگاه كنيم، بي ترديد در كنار متخصصان علوم مختلف كشاورزي، جاي خالي و نياز انكار ناپذير موجود مبني بر همكاري و همفكري متخصصان علوم پايه اي همچون دانشمندان شيمي تجريه، ميكروبيولوژيستها، متخصصان علم بيوشيمي، متخصصان آمار و رياضيات، ژنتيك مولكولي، آنزيم شناسي و ساير علوم مربوطه احساس مي شود كه اميد اين موانع نامريي موجود هر چه زودتر مرتفع شود.
1- محصول تجاري Fruit Boost:
گرد افشاني عبارت است ازانتقال دانه هاي گرده پرچم يك گل به روي كلاله مادگي همان گل يا گل ديگري از همان گونه. گرده افشاني ممكن است به طور مستقيم يا غير مستقيم انجام شود. در گرده افشاني مستقيم دانه هاي گرده يك گل به روي مادگي همان گياه قرار مي گيرد. اين نوع گرده افشاني به طور معمول در يك گل هرمافروديت(گلي كه هم پرچم و هم مادگي دارد) انجام مي گيرد. همچنين در مواردي مانند گل نخود كه گلبرگها فضاي مسدودي بوجود آورده و پرچمها و مادگي در آن جاي مي گيرند اجبارا گرده افشاني مستقيم انجام مي گيرد. گرده افشاني غير مستقيم حالتي است كه در آن گرده افشاني بين دو گل از يك گونه كه داراي دو گياه مجزا قرار دارند انجام مي گردد. در اين حالت دو والد در پيدايش نسل جديد شركت مي كنند و در نتيجه نسل حاصل متنوعتر بوده و موقعيت مناسبتري براي سازش با محيط را دارا مي شوند. گرده افشاني بوسيله حشرات در بين گياهان بسيار رايجتر است گلهايي كه به كمك حشرات گرده افشاني مي كندد سازگاريهاي خاص حاصل كرده اند اين گلها با رنگ، بو يا شهد خود حشرات را بسوي خود جلب مي كنند. زنبور عسل يكي از مهمترين عوامل گرده افشاني در باغات ميوه محسوب مي شود و جايگاه ويژه اي را در افزايش كمي و كيفي توليدات كشاورزي دارا مي باشد. موهاي فراوان بدن زنبور عسل هنگام جمع آوري شهد با گرده هاي گل تماس پيدا كرده و تعداد زيادي به آنها مي چسبند كه پس از پرواز روي گل مجاور چند عدد بر روي مادگي آن را بارور و تبديل به ميوه مي كند.
باغ سيبي كه در آن تمام مراقبتهاي لازم مانند شخم، كود و سمپاشي را انجام داده ولي زنبور عسل براي باروري گلها در نزديكشان مستقر نشده هكتاري حدود 5 تن محصول توليد مي كند در حالي كه با استقرار 3 كندو با جمعيتهاي قوي در همين باغ مي توان محصول را به 50 تن سيب در هكتار و حتي بيشتر افزايش داد.
اخيرا يكي از شركتهاي بيوتكنولوژي دنيا اقدام به توليد فرمون سنتيتيك غدد آواره اي ملكه زنبور عسل نموده است. كه از آن براي منظور زير استفاده مي كند:
1- جذب توجه زنبوران به باغ ميوه 2- معرفي ملكه جديد بدون ايجاد بي نظمي در كندو
فرمون طبيعي در ملكه ترشح شده و باعث مي شود كه زنبوران كارگر ضمن تحليل تخمدانشان بتوان از طريق اين فرمون ملكه خود را شناخته و با او همكاري نمايند. محصول تجاريي بر گرفته از تركيبات اين فرمون به صورت اسپري بر روي درختان ميوه پاشيده مي شود و دو روز قدرت ماندگاري دارد و در نتيجه ضمن جلب زنبوران عسل زنبورستانهاي مجاور باعث افزايش 90 درصد گلدهي و باروري باغات ميوه مي گردد. به تازكي بعضي از شركتهاي ايران براي نمايندگي محصولات اينچيني اعلام آمادگي نموده اند.
شكل 3- نحوه عملكرد محصول توليدي را مشاهده مي كنيد
2- محصول تجاري Swarm Catch:
يكي از مشكلات عمده زنبورداران فرار بچه كندو مي باشد. كه سالانه ضررهاي اقتصادي فراواني را متحمل زنبورستان مي كند. يكي از دلايل بارز و مشخص براي بچه دهي جمعيتها كمبود فضاي كار در داخل كندو مي باشد . چند روز مانده به تولد ملكه جديد، ملكه قديمي گروهيي از زنبوران را جمع كرده و از كندو كوچ كرده و به دنبال انتخاب محل جديدي مي روند. اين كار بدين صورت انجام مي شود كه ملكه از تخمگذاري خود مي كاهد و كاهش وزن پيدا مي كند تا قادر به پرواز باشد و زنبوران نيز مقداري عسل ذخيره مي كنند و همراه ملكه براي ازدحام بيرون مي آيند. در اين حالت زنبور دار باتجربه بايد پس از جمع كردن تمام زنبوران ازدحامي اين بچه كندو را بگيرد و در داخل يك كندوي جديد نمايد كه اكثرا اين تلاش با عدم موفقيت همراه است.
شكل 4- نمونه اي از بچه كندوهايي كه از زنبورستان محل خود فرسنگها دور شده اند ديده مي شود
اخيرا شركتهاي بيوتكنولوژي اقدام به توليد محصول تجاري برگرفته از فرمون Nasonov زنبوران گرفته اند. اين محصول با كارايي مناسب قادر به كنترل و تعيين محل قبلي تجمع زنبوران و گرفتن بچه كندو شده است.
3- توليد فرمونهاي جنسي حشرات و كنه ها:
لغت فرمون متشكل بر دو كلمه يوناني شامل Pherino به معني انتقال دهنده و يا حمل كننده و Hormone به معني ترشحات داخلي است. فرمونهاي موادي غالبا فرار هستند كه توسط يك گونه ترشح مي شوند و توسط افراد ديگر همان گونه دريافت مي شوند. تاثير اين فرمونها از طريق سلسله اعصاب حشره گيرنده و يا از طريق گوارش و اعمال فيزيولوژيك حشره گيرنده مي باشد. فرمونهاي جنسي مواد فراري هستند كه عمدتا توسط افراد باكره ترشح شده و موجب جلب نظر و تحريك به جفت گيري حشرات نر مي گردد. در مواردي اين مواد توسط افراد نر ترشح و موجب جلب افراد ماده مي گردد. و در مواردي نيز فرمون جنسي توسط هر دو جنس ترشح مي شود و دو طرف يكديگر را جلب و جذب مي كنند. امروزه در دنيا محققان با استفاده از شيوه هاي نوين کنترل آفات توانسته اند از مصرف مقدار قابل توجهي از سموم شيميايي جلوگيري کنند. يکي از روشهاي موفق در اين زمينه به کارگيري فرمون هاي مصنوعي است. کشور ما نيز بتازگي توانسته جزو معدود کشورهايي باشد که فناوري توليد اين فرمون ها را دارند.
امروزه بيش از 500 نوع سم آفت کش با نامهاي مختلف وجود دارند، که به عنوان مهمترين روش مبارزه با آفات عوامل بيماري زا و علفهاي هرز به کار مي روند و آثاري زيانبار بر حيات آدمي به بار مي آورند.
اين شيوه مبارزه باعث بروز پديده زيانباري به نام باقيمانده سموم pesticides Residues در ميوه ها و غذاهاي انسان مي شود. اين باقيمانده ها روي سطوح محصولات و حتي در داخل بافت ميوه ها، سبزي ها و حتي دانه غلات تجمع خواهند کرد. استفاده از سموم سنتيک علاوه بر مشکلات بهداشتي ، مسائل بسيار ديگري مانند آلودگي آب يا خاک ، محيط زيست و... را به بار مي آورند. از جمله مواردي که در مصرف بي رويه سموم شيميايي بايد در نظر گرفته شوند، مقاومت حشرات و آفات در برابر ميزان سم مصرفي است ، به گونه اي که با افزايش سم مقاومت به آن نيز پس از چند نسل افزايش مي يابد و در نتيجه ، استفاده از سموم به حالت تصاعدي درمي آيد. همچنين بر اثر مصرف مواد شيميايي حشرات مفيد موجود در مزرعه که خود به عنوان دشمنان طبيعي آفات خسارت زا عمل مي کنند از بين مي روند، حال آن که در کشورهاي پيشرفته کاهش مصرف سموم جزو برنامه هاي اصلي قرار دارد. آنها مي کوشند با استفاده از روشهاي بيولوژيک وضعيت مزارع را به تعامل برسانند. با توجه به پيچيدگي ترکيب و مشکلات توليد اين مواد در سالهاي گذشته ، فرمون هاي مصنوعي به صورت محدود فقط براي انجام عمليات پيش آگاهي از خارج تهيه شده اند، ولي به لحاظ طولاني بودن زمان ترخيص و شرايط بد نگهداري و ناپايداري فرمول پيچيده اين ترکيبات در کنار اين که فرمون هاي وارداتي مخصوص آفات بومي کشور ساخته نشده بودند، عملا در استفاده کارآيي مناسب نداشته اند.
پيش آگاهي ، يکي از راههاي استفاده از هورمون هاي جنسي مصنوعي است و به اين وسيله مي توان با برآورد سطح زيان اقتصادي در زمان مناسب اقدام به مبارزه کرد و در نتيجه تعداد و مقدار دفعات سم پاشي را کاهش داد. استفاده از فرمون هاي مصنوعي حشرات در پيش آگاهي و کنترل آفات در اکثر کشورهاي جهان رايج است. اخيرا دكترتبريزيان محقق بخش آفات و بيماريها تحقيقات گسترده اي را با همراهي ساير محققان در اين زمينه آغاز كرده است ايشان در مصاحبه با مجله جام و جم چنين بيان نموده كه: از آنجايي که تحقيق و ارائه شيوه هاي نوين کنترل آفات از وظايف موسسه تحقيقات آفات و بيماري هاي گياهي است ، اين مرکز با بهره گيري از محققان خود از سال 79 تحقيق روي سنتز و توليد فرمون هاي مصنوعي را شروع کرده است.
معمولا در هر هکتار باغ يا مزرعه 100عدد کپسول در کنار تله هاي در نظر گرفته شده با توجه به نوع آفت لازم است ، که هر عدد کپسول خارجي آن يک دلار و نمونه داخلي 100 تومان است و مشخص است که در سطح وسيع از جنبه اقتصادي اين دو نمونه غيرقابل مقايسه هستند، ضمن آن که با آزمايش هاي متعدد دوزهاي متفاوت متوجه شديم که نمونه هاي ساخت داخل حدود 5 برابر بيشتر عمل مي کنند. تلاشهاي جهاني براي ساخت تله هاي فرموني براي كنه واروا كه از جمله آفات عمده زنبور عسل محسوب مي شود ادامه دارد.
منبع:پایگاه جامع مقالات و اخبار کشاورزی ایران
1- محصول تجاري Fruit Boost:
گرد افشاني عبارت است ازانتقال دانه هاي گرده پرچم يك گل به روي كلاله مادگي همان گل يا گل ديگري از همان گونه. گرده افشاني ممكن است به طور مستقيم يا غير مستقيم انجام شود. در گرده افشاني مستقيم دانه هاي گرده يك گل به روي مادگي همان گياه قرار مي گيرد. اين نوع گرده افشاني به طور معمول در يك گل هرمافروديت(گلي كه هم پرچم و هم مادگي دارد) انجام مي گيرد. همچنين در مواردي مانند گل نخود كه گلبرگها فضاي مسدودي بوجود آورده و پرچمها و مادگي در آن جاي مي گيرند اجبارا گرده افشاني مستقيم انجام مي گيرد. گرده افشاني غير مستقيم حالتي است كه در آن گرده افشاني بين دو گل از يك گونه كه داراي دو گياه مجزا قرار دارند انجام مي گردد. در اين حالت دو والد در پيدايش نسل جديد شركت مي كنند و در نتيجه نسل حاصل متنوعتر بوده و موقعيت مناسبتري براي سازش با محيط را دارا مي شوند. گرده افشاني بوسيله حشرات در بين گياهان بسيار رايجتر است گلهايي كه به كمك حشرات گرده افشاني مي كندد سازگاريهاي خاص حاصل كرده اند اين گلها با رنگ، بو يا شهد خود حشرات را بسوي خود جلب مي كنند. زنبور عسل يكي از مهمترين عوامل گرده افشاني در باغات ميوه محسوب مي شود و جايگاه ويژه اي را در افزايش كمي و كيفي توليدات كشاورزي دارا مي باشد. موهاي فراوان بدن زنبور عسل هنگام جمع آوري شهد با گرده هاي گل تماس پيدا كرده و تعداد زيادي به آنها مي چسبند كه پس از پرواز روي گل مجاور چند عدد بر روي مادگي آن را بارور و تبديل به ميوه مي كند.
باغ سيبي كه در آن تمام مراقبتهاي لازم مانند شخم، كود و سمپاشي را انجام داده ولي زنبور عسل براي باروري گلها در نزديكشان مستقر نشده هكتاري حدود 5 تن محصول توليد مي كند در حالي كه با استقرار 3 كندو با جمعيتهاي قوي در همين باغ مي توان محصول را به 50 تن سيب در هكتار و حتي بيشتر افزايش داد.
اخيرا يكي از شركتهاي بيوتكنولوژي دنيا اقدام به توليد فرمون سنتيتيك غدد آواره اي ملكه زنبور عسل نموده است. كه از آن براي منظور زير استفاده مي كند:
1- جذب توجه زنبوران به باغ ميوه 2- معرفي ملكه جديد بدون ايجاد بي نظمي در كندو
فرمون طبيعي در ملكه ترشح شده و باعث مي شود كه زنبوران كارگر ضمن تحليل تخمدانشان بتوان از طريق اين فرمون ملكه خود را شناخته و با او همكاري نمايند. محصول تجاريي بر گرفته از تركيبات اين فرمون به صورت اسپري بر روي درختان ميوه پاشيده مي شود و دو روز قدرت ماندگاري دارد و در نتيجه ضمن جلب زنبوران عسل زنبورستانهاي مجاور باعث افزايش 90 درصد گلدهي و باروري باغات ميوه مي گردد. به تازكي بعضي از شركتهاي ايران براي نمايندگي محصولات اينچيني اعلام آمادگي نموده اند.
شكل 3- نحوه عملكرد محصول توليدي را مشاهده مي كنيد
2- محصول تجاري Swarm Catch:
يكي از مشكلات عمده زنبورداران فرار بچه كندو مي باشد. كه سالانه ضررهاي اقتصادي فراواني را متحمل زنبورستان مي كند. يكي از دلايل بارز و مشخص براي بچه دهي جمعيتها كمبود فضاي كار در داخل كندو مي باشد . چند روز مانده به تولد ملكه جديد، ملكه قديمي گروهيي از زنبوران را جمع كرده و از كندو كوچ كرده و به دنبال انتخاب محل جديدي مي روند. اين كار بدين صورت انجام مي شود كه ملكه از تخمگذاري خود مي كاهد و كاهش وزن پيدا مي كند تا قادر به پرواز باشد و زنبوران نيز مقداري عسل ذخيره مي كنند و همراه ملكه براي ازدحام بيرون مي آيند. در اين حالت زنبور دار باتجربه بايد پس از جمع كردن تمام زنبوران ازدحامي اين بچه كندو را بگيرد و در داخل يك كندوي جديد نمايد كه اكثرا اين تلاش با عدم موفقيت همراه است.
شكل 4- نمونه اي از بچه كندوهايي كه از زنبورستان محل خود فرسنگها دور شده اند ديده مي شود
اخيرا شركتهاي بيوتكنولوژي اقدام به توليد محصول تجاري برگرفته از فرمون Nasonov زنبوران گرفته اند. اين محصول با كارايي مناسب قادر به كنترل و تعيين محل قبلي تجمع زنبوران و گرفتن بچه كندو شده است.
3- توليد فرمونهاي جنسي حشرات و كنه ها:
لغت فرمون متشكل بر دو كلمه يوناني شامل Pherino به معني انتقال دهنده و يا حمل كننده و Hormone به معني ترشحات داخلي است. فرمونهاي موادي غالبا فرار هستند كه توسط يك گونه ترشح مي شوند و توسط افراد ديگر همان گونه دريافت مي شوند. تاثير اين فرمونها از طريق سلسله اعصاب حشره گيرنده و يا از طريق گوارش و اعمال فيزيولوژيك حشره گيرنده مي باشد. فرمونهاي جنسي مواد فراري هستند كه عمدتا توسط افراد باكره ترشح شده و موجب جلب نظر و تحريك به جفت گيري حشرات نر مي گردد. در مواردي اين مواد توسط افراد نر ترشح و موجب جلب افراد ماده مي گردد. و در مواردي نيز فرمون جنسي توسط هر دو جنس ترشح مي شود و دو طرف يكديگر را جلب و جذب مي كنند. امروزه در دنيا محققان با استفاده از شيوه هاي نوين کنترل آفات توانسته اند از مصرف مقدار قابل توجهي از سموم شيميايي جلوگيري کنند. يکي از روشهاي موفق در اين زمينه به کارگيري فرمون هاي مصنوعي است. کشور ما نيز بتازگي توانسته جزو معدود کشورهايي باشد که فناوري توليد اين فرمون ها را دارند.
امروزه بيش از 500 نوع سم آفت کش با نامهاي مختلف وجود دارند، که به عنوان مهمترين روش مبارزه با آفات عوامل بيماري زا و علفهاي هرز به کار مي روند و آثاري زيانبار بر حيات آدمي به بار مي آورند.
اين شيوه مبارزه باعث بروز پديده زيانباري به نام باقيمانده سموم pesticides Residues در ميوه ها و غذاهاي انسان مي شود. اين باقيمانده ها روي سطوح محصولات و حتي در داخل بافت ميوه ها، سبزي ها و حتي دانه غلات تجمع خواهند کرد. استفاده از سموم سنتيک علاوه بر مشکلات بهداشتي ، مسائل بسيار ديگري مانند آلودگي آب يا خاک ، محيط زيست و... را به بار مي آورند. از جمله مواردي که در مصرف بي رويه سموم شيميايي بايد در نظر گرفته شوند، مقاومت حشرات و آفات در برابر ميزان سم مصرفي است ، به گونه اي که با افزايش سم مقاومت به آن نيز پس از چند نسل افزايش مي يابد و در نتيجه ، استفاده از سموم به حالت تصاعدي درمي آيد. همچنين بر اثر مصرف مواد شيميايي حشرات مفيد موجود در مزرعه که خود به عنوان دشمنان طبيعي آفات خسارت زا عمل مي کنند از بين مي روند، حال آن که در کشورهاي پيشرفته کاهش مصرف سموم جزو برنامه هاي اصلي قرار دارد. آنها مي کوشند با استفاده از روشهاي بيولوژيک وضعيت مزارع را به تعامل برسانند. با توجه به پيچيدگي ترکيب و مشکلات توليد اين مواد در سالهاي گذشته ، فرمون هاي مصنوعي به صورت محدود فقط براي انجام عمليات پيش آگاهي از خارج تهيه شده اند، ولي به لحاظ طولاني بودن زمان ترخيص و شرايط بد نگهداري و ناپايداري فرمول پيچيده اين ترکيبات در کنار اين که فرمون هاي وارداتي مخصوص آفات بومي کشور ساخته نشده بودند، عملا در استفاده کارآيي مناسب نداشته اند.
پيش آگاهي ، يکي از راههاي استفاده از هورمون هاي جنسي مصنوعي است و به اين وسيله مي توان با برآورد سطح زيان اقتصادي در زمان مناسب اقدام به مبارزه کرد و در نتيجه تعداد و مقدار دفعات سم پاشي را کاهش داد. استفاده از فرمون هاي مصنوعي حشرات در پيش آگاهي و کنترل آفات در اکثر کشورهاي جهان رايج است. اخيرا دكترتبريزيان محقق بخش آفات و بيماريها تحقيقات گسترده اي را با همراهي ساير محققان در اين زمينه آغاز كرده است ايشان در مصاحبه با مجله جام و جم چنين بيان نموده كه: از آنجايي که تحقيق و ارائه شيوه هاي نوين کنترل آفات از وظايف موسسه تحقيقات آفات و بيماري هاي گياهي است ، اين مرکز با بهره گيري از محققان خود از سال 79 تحقيق روي سنتز و توليد فرمون هاي مصنوعي را شروع کرده است.
معمولا در هر هکتار باغ يا مزرعه 100عدد کپسول در کنار تله هاي در نظر گرفته شده با توجه به نوع آفت لازم است ، که هر عدد کپسول خارجي آن يک دلار و نمونه داخلي 100 تومان است و مشخص است که در سطح وسيع از جنبه اقتصادي اين دو نمونه غيرقابل مقايسه هستند، ضمن آن که با آزمايش هاي متعدد دوزهاي متفاوت متوجه شديم که نمونه هاي ساخت داخل حدود 5 برابر بيشتر عمل مي کنند. تلاشهاي جهاني براي ساخت تله هاي فرموني براي كنه واروا كه از جمله آفات عمده زنبور عسل محسوب مي شود ادامه دارد.
منبع:پایگاه جامع مقالات و اخبار کشاورزی ایران