نگاهي به افت و خيزهاي زنبورداري؛

به گزارش خبرگزاري فارس از همدان، كشور ايران يكي از مناطق مستعد توليد عسل جهان است و همدان نيز به لحاظ شرايط آب و هوايي توانمندي مطلوبي در پرورش زنبور عسل و توليد عسل دارد اما متأسفانه هنوز اين محصول ارزش واقعي خود را بين ساير مواد غذايي به دست نياورده است.
استان همدان با حدود 194 هزار و 93 كيلومتر مربع مساحت، داراي 148 هزار و 395 هزار كلوني زنبور عسل است كه با توليد سالانه بيش از يك هزار و 484 تن عسل، رتبه چهارم را در كشور دارد.
طبق نظر كارشناسان جهاد كشاورزي كاهش 20 درصدي توليد عسل امسال استان معادل 300 تن برآورد شده كه ارزش ريالي اين ميزان خسارت 30 ميليارد ريال ذكر شده است.
سال‌هاي گذشته بخش زنبورداري از خشكسالي آسيب ديد، امسال نيز ورود هواي آلوده به گرد و غبار در كنار مسائلي همچون كمبود نقدينگي و عدم توسعه صنعت بيمه مشكلاتي را براي زنبوردارن به وجود آورده است.
ورود آب و هواي آلوده به گرد و غبار به شدت نگران‌كننده بوده و گفته مي‌شود اين موضوع توليد عسل را به شدت كاهش داده و باعث مسموميت زنبور‌ها شده است.

* توليد عسل، توانمندي فراموش شده همدان
يكي از زنبورداران روستاي برفين همدان با بيان اينكه توانمندي توليدي عسل در استان همدان يكي از توانمندي‌هاي فراموش شده استان است و عسل محصولي است كه هم به عنوان غذا و هم به عنوان دارو كاربرد دارد.
يوسف دارايي‌جهان با ابراز نارضايتي از بي‌توجهي مسئولان گفت: توجه به عسل مقوله‌اي است كه مسئولان رسالت خود را نسبت به اين موضوع انجام ندادند.
وي با بيان اينكه خوبي و بدي عسل به نوع گل جمع‌آوري شده است، افزود: به جز نحوه تشخيص برخي افراد عسل‌شناس، تنها راه تشخيص كيفيت عسل راه آزمايشگاهي است.
زنبوردار روستاي برفين با بيان اينكه دانشگاه بوعلي داراي آزمايشگاهي به منظور بررسي تعدادي از آيتم‌هاي مورد نياز عسل است، افزود: به تازگي دستگاه جديدي در دانشگاه استفاده مي‌شود كه 14 آيتم عسل را بررسي مي‌كند.
اين زنبوردار با اشاره به وجود قند‌هاي طبيعي همچون دكستروز، ساكارز، لئولز، مالتوز و فروكتوز كه در ميوه، نشاسته، چغندر و شير وجود دارد همچنين قندي كه حاصل سوخت و ساز گياه است و از طريق گل ترشح مي‌شود و داراي فرمول لئولوز است، گفت: اين فرمول را آزمايشگاه تشخيص مي‌دهد و با وجود طعم‌دهنده‌هاي فراوان موجود كه براي بهبود عطر، بو و طعم استفاده مي‌شود، تشخيص با حس چشايي مشكل است.
وي افزود: بحث افزودن شكر طبق روال اصولي، در كيفيت عسل دخالت نمي‌كند و حتي موجب رشد و بهبود كيفيت عسل مي‌شود به طور مثال چنانچه به زنبورها شربت زمستاني داده نشود بايد حدود نيمي از عسل براي خوراك زنبور استفاده شود.
دارايي‌جهان با بيان اينكه نهايت عمر زنبور شش ماه است، گفت: زنبوري كه در نهايت پس از شش ماه مي‌ميرد فرقي نمي‌كند كه شكر، قند يا عسل بخورد البته برخي زنبورداران با ديگ خلأ شربت را سفت مي‌كنند و با اضافه كردن اسانس، عسل را به بازار مي‌فرستند.

* دولت براي مشكل گرد و خاك چاره‌ انديشي كند
يكي از پرورش‌دهندگان زنبور عسل استان همدان نيز كه در سال 1388 با توليد 24 تن در سال به عنوان زنبوردار برتر انتخاب شده، اظهار داشت: مشكل گرد و خاك طي دو يا سه سال اخير مشكلات بسياري را براي زنبورداران ايجاد كرده و براي مقابله با اين موضوع كاري از زنبورداران ساخته نيست بلكه دولت بايد براي اين موضوع چاره‌انديشي كند.
محمدتقي جان‌جان كه زنبورداري شغل اصلي اوست و در روستاي‌حسين آباد گيان مشغول فعاليت است، افزود: گرد و غبار چند سال اخير مشكلات زيادي ايجاد كرده و بايد از خروج خاك از منبع اصلي جلوگيري شود زيرا گرد و خاك روي گل و كندو بنشيند مانع از استفاده زنبور از شهد است.

* بروز خسارت 100 درصدي در اثر گرد و غبار
وي با بيان اينكه برخي از زنبورداران از بروز خسارت 100 درصدي در اثر گرد و خاك سخن مي‌گويند، گفت: هنوز نيمي از فصل زنبورداري باقي است اما آنچه مسلم است هواي آلوده به گرد و غبار، توليد عسل را به شدت كاهش مي‌دهد.

* كوچ بي‌رويه زنبورداران استان‌هاي‌ اطراف همدان به نهاوند مشكل ساز شده
اين پرورش دهنده زنبور عسل ميزان توليد كندوهاي زنبورداران را متفاوت و از 2 كيلو تا 15 يا 20 كيلو در سال دانست و گفت: نهاوند با توجه به شرايط آب و هوايي مناسب از نظر زنبورداري داراي شرايط مناسبي است اما كوچ بي‌رويه زنبورداران استان‌هاي ‌اطراف همدان به منظور استفاده از گل گشنيز، مشكل‌ساز شده است.
وي اضافه كرد: كوچ بي رويه زنبورارن تكافوي اين همه را نمي‌دهد و بايد در اين خصوص تصميم‌گيري شود.
جان‌جان تصريح كرد: از نظر جهاد كشاورزي زنبورداران بايد از يكديگر فاصله داشته باشند اما حدود 200 هزار كندو در شهر نهاوند وجود دارد كه كنار هم قرار گرفته و موجب اختلافاتي بين زنبوردارن شده است.
وي با اشاره به روندكاري خود در طول سال گفت: فصل بهار توليد و ازدياد زنبور‌ها و در تابستان عسل‌گيري و توليد عسل انجام مي‌شود، فصل پاييز زمان تغذيه بوده و زمستان نيز كوچ زنبور‌ها به نقاط گرمسير انجام مي‌شود.
اين زنبوردار وجود كنه واروا را از ديگر مشكلات زنبورداران دانست و گفت: اكثر مروجان و زنبوردارن كنه واروا را كه از سال 62 در زنبورستان‌هاي استان وجود داردمي‌شناسند و مبارزه بيولوژيك بر عليه آن و سالم نگاه داشتن زنبور اهميت دارد.

* داروي رايگان در اختيار زنبورداران قرار گيرد
اين زنبوردار نهاوندي با تأكيد بر اينكه تأمين داروي مورد نياز زنبوردارن نبايد از نظر مسئولان دور بماند، تصريح كرد: دولت بايد مقداري از دارو را رايگان در اختيار زنبورداران قرار دهد زيرا همه زنبورداران توان تأمين دارو را ندارند.
وي با بيان اينكه رنگ، غلظت و طعم عسل مشخص‌كننده كيفيت آن است، گفت: برخي افراد سودجو به صورت دستي عسل نامرغوب را وارد بازار مي‌كنند كه زنبوردار دخالتي در آن ندارد و از قيمت ارزان تا گران مي‌فروشند.
جان جان اضافه كرد: شكر دادن به زنبور در فصل سرما از نظر مهندسي راهي براي ازدياد، تكثير و قوي نگهداشتن زنبور در فصلي است كه تعداد گل‌ها كم است.
وي افزود: با مقايسه تغيير قيمت ساير محصولات از ‌جمله گوشت، لبنيات و... طي 30 سال گذشته متوجه مي‌شويم كه قيمت عسل طبيعي گران نيست.
زنبودار نهاوندي با بيان اينكه زنبورداري شغلي پر‌زحمت و كم‌درآمد است، مهمترين درخواست زنبورداران را كمك به تأمين نقدينگي مورد نياز و در اختيار قرار دادن وام‌هاي كم بهره، توجه به آفات و بيماري‌هاي زنبور و تأمين داروي مورد نياز زنبوردار است.
وي خاطرنشان كرد: لازم است تعاوني زنبوردارن فعاليت‌هاي خود را به منظور حمايت از زنبورداران گسترش دهد.

* مصرف مربا و قندهاي مصنوعي بيش از عسل
كارشناسان جهاد كشاورزي استان معتقدند عسل جايگاه واقعي خود را بين مواد غذايي به دست ‌نياورده و هنوز هم مصرف مربا‌ها و قندهاي مصنوعي به اين ماده غذايي ارجحيت دارد.
كمبود نقدينگي و توسعه نيافتن صنعت بيمه از ‌جمله مشكلات زنبوردران استان است و اين موضوع موجب محدود شدن و توقف زنبورداري در استان شده است.
عدم ارائه تسهيلات بانكي به منظور تأمين نقدينگي، كمبود دارو، مشكلات حمل و نقل جابجايي و بيمه و توجه به صنايع بسته بندي عسل و آموزش زنبورداران ضروري است.

رئيس اداره پرورش طيور و زنبور عسل سازمان جهاد كشاورزي استان همدان در همين خصوص در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در همدان اظهار داشت: گرد و غبار و گرماي امسال در كنار عوامل ديگر خسارت‌زا شامل خشكسالي، تغيير شرايط اقليمي و سرماي شديد خسارت‌هاي زيادي را به زنبورستان‌هاي همدان تحميل كرد.
محمد نظرپور با بيان اينكه نوسان غيرقابل پيش بيني شرايط آب و هوايي و گرم شدن ناگهاني هوا در كنار گرد و غبار و وجود ريزگردهاي معلق در هوا امسال موجب زيان 20 تا 50 درصدي زنبورستان‌هاي استان همدان شده است، افزود: امسال به پديده گرد و غبار، گرماي شديد نيز افزوده شد و اين موضوع موجب بروز بيماري و تنش در فعاليت كندوهاي عسل در استان شده است.
وي با اشاره به كاهش 10 درصدي توليد موم استان تصريح كرد: گرماي شديد امسال به تنهايي خود موجب كاهش توليد عسل‌هاي استان به ميزان 150 تن به ارزش ريالي 15 ميليارد ريال شده است و با وجود اين عامل خسارت‌زا در استان صندوق بيمه در برابر پديده گرما و گرد و غبار قرارداد و تعهدي ندارد.

* تنها 10 درصد كلوني‌هاي زنبور بيمه هستند
رئيس اداره پرورش طيور و زنبور عسل سازمان جهاد كشاورزي استان همدان بيمه بودن تنها 10 درصد كلوني‌هاي زنبورعسل استان را آمار بسيار پايين دانست و گفت: علت اصلي اين موضوع نبود اعتماد لازم بين صندوق بيمه و زنبوردار است و دادن اعتبار بلاعوض براي جبران خسارت، تمديد زمان بازپرداخت تسهيلات زنبورداران و پرداخت تسهيلات جديد از جمله پيشنهادها براي رفع اين مشكل است.

با توجه به وجود شرايط و ظرفيت‌هاي مناسب پرورش زنبور عسل در استان همدان و همچنين سابقه ديرينه توليد عسل در اين استان و علاقه مردم آن به اين بخش انتظار مي‌رود كه مسئولان حمايت‌هاي بيشتري را از توليدكنندگان عسل استان همدان با ارائه راهكارهاي مناسب داشته باشند.
زنبور عسل از عجايب خلقت و فرآيند توليد عسل يكي از شگفت‌انگيزترين چرخه‌هاي توليد مواد غذايي است و فراتر از آن به عنوان معجزه طبيعت مورد احترام بشر بوده و در جنگ نابرابر بين بشر و زنبور اين بشر بود كه موفق شد تا حد زياد زنبورها را از دل كوه‌ها و جنگل‌ها به محل مورد نظر خود ببرد و به راحتي از اين اندوخته شيرين بهره لازم را ببرد.
لازم است به پاس قدرداني از اين نعمت الهي به منظور افزايش سرانه مصرف عسل و توسعه زنبورداري بيش از پيش تلاش شود.

===============
گزارش از معصومه عليزاده
===============