محصولات ارگانیک
ارسال شده: سهشنبه ۱۵ فروردین ۱۳۹۱, ۱۱:۲۴ ب.ظ
سال نهم ■ شماره ■ 88 آذر 90
47
استفاده
از
محصولات
ارگانیک
در
تغذیه
تحر کیی
زنبور
عسل
• یاسر پوراکبری - کارشناس ارشد تغذیه دام دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
• علی رضاپور کارگری - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
• احمد قربانی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان
یک کندو هر چه با جمعیت زیاد وارد فصل جمع آوری شهد شود به همان اندازه میزان تولید
عسل زیاد خواهد بود. به این جهت برای تأمین احتیاجات انرژی در مواقع کمبود شهد در
طبیعت، باید از شهدهای مصنوعی جهت جایگزین کردن شهد طبیعی برای تحریک ملکه
به تخمگذاری بیشتر استفاده نمود. به منظور ارزیابی اثرات تغذیه سطوح مختلف شیره اربه
)خرمالو جنگلی( به عنوان یک محصول ارگانیک و طبیعی در تغذیه تحریکی بر میزان
تخمگذاری ملکه در کلنی زنبور عسل در بهار 1390 ، آزمایشاتی در قالب طرح کاملا
تصادفی در پنج تیمار و پنج تکرار در صحرا بر روی زنبور عسل Apis Mellifera در
استان گیلان انجام گرفت. برای کاهش میزان اختلالات ژنتیکی، از ملکه های هم سن
خواهری در این طرح استفاده شد.
تیمارهای آزمایشی شامل: تیمار 1: ) شربت شکر و آب به نسبت 1:1 (، تیمار 2: )شیره
اربه و آب به نسبت 1:3 (، تیمار 3: )شیره اربه و شکر به نسبت 2:1 (، تیمار 4: )شیره اربه
و شکر سفید به نسبت 1:1 (، تیمار 5: )شیره اربه و شکر به نسبت 1:2 (، بمدت 60 روز
در اختیار کلنی ها قرار گرفت. در پایان دوره آزمایش، میزان تخمگذاری ملکه اندازه گیری
شد. داده های مربوط به تاثیر تغذیه از تیمارهای آزمایشی روی تخمگذاری ملکه در
کلنی-های آزمایشی نشان داد که بین تیمار شاهد و تیمارهای آزمایشی تفاوت معنی داری
وجود داشت) 0p/05 >(. بیشترین میزان تخمگذاری ملکه، مربوط به تیمار 4 با 125496
عدد تخم و کمترین آن مربوط به تیمار 2 با 21600 عدد تخم بود. بنابراین استفاده از
شیره اربه و شکر به نسبت 1:1 در تغذیه تحریکی بهاره پرورش زنبور عسل، برای افزایش
عملکرد آن پیشنهاد می شود.
مقدمه:
در کشور ما هنوز زنبوردارانی وجود دارند که بصورت سنتی زنبورداری را یک فعالیت
تفریحی و یا حداکثر یک فعالیت جنبی در کنار کشاورزی و دامداری می دانند. اما در مقابل
این عده، زنبوردارانی نیز وجود دارند که به زنبورداری به عنوان یک حرفه می نگرند و
با صرف هزینه و صرف زحمت فراوان، انتظار دارند از این فعالیت بهره مطلوب را ببرند.
رمز موفقیت این زنبورداران در این است که اصول و فنون علمی حرفه زنبورداری را
سال نهم ■ شماره ■ 88 آذر 90
48
می دانند و بکار می گیرند. زنبور عسل نیز مانند سایر جانداران،
برای بقای خود نیاز به تغذیه دارد. در شرایط که زنبورداری به
صورت حرفه ای انجام می شود اگرچه دوام و بقای زنبورها و
سطح تولید عسل تا حدود زیادی تحت تأثیر شرایط طبیعی است
اما زنبوردار می تواند نقش مهمی در تغذیه زنبورها و تأمین
احتیاجات غذایی آنها ایفا نماید که لازمه این کار شناخت
زنبوردار نسبت به احتیاجات غذایی زنبور و منابع غذای است
که این احتیاجات بوسیله آنها قابل رفع است ) 3(. محصولات
زنبور عسل شامل عسل، موم، گرده گل، بره موم، ژله شاهانه
و زهر می باشد ) 18 (. عواملی چون تغذیه تحریکی، ملکه
جوان، غذای کافی در زمان کمبود شهد در طبیعت و کندوی
سالم در تخمگذاری ملکه، افزایش جمعیت و تولید عسل بیشتر
دخالت دارد ) 5،6،13،14،16 (. استفاده بیش از حد آنتی بیوتیک ها
در تغذیه زنبور عسل و شیوع بیماری کنه واروآ در کلنی باعث
کاهش تخمگذاری ملکه خواهد شد ) 12،15 (. فرقانی و همکاران
) 1386 (، گزارش دادند که سطوح مناسب ویتامین تیامین
B1( ( و پانتوتنیک اسید ) B5 (، باعث افزایش تخمگذاری
ملکه خواهد شد ) 9(. بابایی و همکاران ) 1389 (، تحقیقی تحت
عنوان تأثیر تغذیه جلبک کلرلا بر میزان تخمگذاری ملکه انجام
دادند که نتایج نشان داد که جیره های آزمایشی هیچگونه تأثیر
معنی داری بر روی میزان تخم ریزی ملکه و میزان لارو نداشتند
) 4(. مدرسی و همکاران ) 1389 (، از ملاس چغندر قند بجای شکر
سفید در تغذیه زنبور عسل استفاده کردند. با استفاده از ملاس
جمعیت کلنی ها در زمان شروع جمع آوری شهد، تعداد قاب تخم،
لارو و شفیره در تیمارهای مختلف بطور معنی داری کاهش یافت
Serverson .)10( )p>0/01( و 1984( Ericson (، 3
تیمار ساکارز )قند استاندارد(، شربتهای ذرت حاوی فروکتوز
زیاد ) 42 درصد و 55 درصد( را با همدیگر مقایسه شدند. نتایج
هیچگونه اختلاف معنی داری در بین تیمارها از نظر افزایش
تخمگذاری ملکه نشان نداد ) 17 (. سرداری و فرقانی ) 1389 (،
آزمایشی را با عنوان تأثیر ویتامین نیاسین ) B3 (و پیریدوکسین
B6( (بر روی میزان تخمگذاری ملکه انجام دادند. نتایج نشان
داد که اثر ویتامین نیاسین، پیریدوکسین روی تخمگذاری ملکه
معنی دار بود) 0p/05 >(،) 8(. اسعدی دیزجی و همکاران ) 1385 (
از کربوهیدرات-های مختلف در افزایش تخمریزی ملکه استفاده
کرد که با در نطر گرفتن هزینه غذایی، شکر به عنوان بهترین
غذا برای افزایش جمعیت معرفی شد ) 2(. معمولاٌ جهت تغذیه
مصنوعی کلنی در فصل بهار از شربت شکر به نسبت 1:1 و در
پاییز از 1:2 استفاده می شود ) 1(. با توجه به هزینه بالای شکر
در تغذیه زنبور عسل، مطالعه حاضر می تواند علاوه بر افزایش
میزان تخمگذاری ملکه و افزایش جمعیت و افزایش تولیدات
زنبور عسل، کاهش هزینه های تغذیه مصنوعی کلنی ها را به
دنبال داشته باشد. بدین منظور شیره اربه پیشنهاد می گردد.
درخت اربه )خرمالو جنگلی(، یکی از درختان جنگلی شمال
کشور است با نام علمی diospyros lotus )شکل 1(. میوه
اربه سرشار از ویتامین A و بتاكاروتن است. در ضمن این
میوه دارای مواد معدنی ضروری برای بدن مانند كلسیم، گوگرد،
آهن، فسفر، منیزیم و پتاسیم است. كلسیم در رشد كودكان
و حفظ انرژی برای بزرگسالان مؤثر است. آهن عنصر اصلی
خون سازی، و پتاسیم اشتهاآور و شستشو دهنده كلیه و كبد
می باشد. این میوه در افراد مبتلا به نقرس و بیماری های كبدی
و كلیوی بسیار مؤثر است. موادقندی اربه شامل لوولز و
گلوكز است و برای مبتلایان به بیماری قند زیان بخش
نیست. اسیدهای موجود در اربه عبارتند از: اسید مالئیك،
اسید سیتریك و اسید تارتاریك. سلولز موجود در اربه به
طور نسبی كم است و از این نظر هضم آن آسان تر می باشد.
همچنین دارای مقدار قابل توجهی ویتامین های 3B ،2B ،1B
و C می باشد ) 7(.
شکل 1. درخت اربه
)خرمالو جنگلی(
مواد و روش ها:
در این طرح به منظور ارزیابی اثرات تغذیه سطوح مختلف شیره اربه به عنوان
تغذیه تحریکی بر میزان تخمگذاری ملکه در کلنی زنبور عسل در بهار 1390 ،
آزمایشاتی در قالب طرح کاملا تصادفی در پنج تیمار و پنج تکرار در صحرا
بر روی زنبور عسل Apis Mellifera در استان گیلان انجام گرفت.
تیمارهای آزمایشی شامل: تیمار 1: ) شربت شکر و آب به نسبت 1:1 (، تیمار
2: )شیره اربه و آب به نسبت 1:3 (، تیمار 3: )شیره اربه و شکر به نسبت
2:1 (، تیمار 4: )شیره اربه و شکر به نسبت 1:1 (، تیمار 5: )شیره اربه و شکر
به نسبت 1:2 (، بمدت 60 روز از هفته اول فروردین ماه 1390 تا هفته اول
خرداد ماه 1390 ، به صورت تغذیه مصنوعی مورد استفاده قرار گرفت )شکل
2(. برای کاهش اختلالات ژنتیکی، از ملکه های هم سن خواهری استفاده شد.
در اواسط اسفندماه 1389 ، انتخاب کلنی-های مورد آزمایش از نظر جمعیت،
تخم ریزی و ذخیره غذایی انجام گردید. تیمارهای آزمایشی به صورت 4 بار در
هفته و در ساعت 17 )برای جلوگیری از غارت(، به وسیله ظروف شربت خوری
در اختیار کلنی ها قرار گرفت. میزان تخمگذاری ملکه از طریق اندازه گیری
سطح شان حاوی تخم روز، لارو و شفیره به وسیله مقیاس از پیش تعیین
شده انجام گرفت که بر حسب سانتی متر مربع بیان گردید )شبکه های 6×6
سانتی متر مربع( )شکل 3(. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار
SAS و مقایسه آنها به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام گرفت.
سال نهم ■ شماره ■ 88 آذر 90
49
شکل 2. انواع شربت تهیه شده
در تیمارهای مختلف آزمایش. از
راست به چپ.
شکل 3. اندازه گیری میزان
تخمگذاری ملکه.
جدول 1: میانگین تخمگذاری ملکه )± SEM ( در تیمارهای مختلف آزمایش و مقایسه آنها به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد.
میانگین هایی که در ستون در کنار آنها حروف مشابه وجود دارد تفاوت معنی دار ندارند ) 0.05>P (.
سال نهم ■ شماره ■ 88 آذر 90
50
بحث:
بابایی و همکاران ) 1389 (، از جلبک کلرلا، serverson and
1984( Ericson (، از 3 تیمار ساکارز )قند استاندارد(، شربتهای
ذرت حاوی فروکتوز زیاد ) 42 درصد و 55 درصد( و مدرسی و همکاران
) 1389 (، از ملاس چغندر قند در تغذیه زنبور عسل استفاده کردند که
نتایج بدست آمده هیچگونه تأثیر معنی داری روی افزایش تخمگذاری
ملکه نداشت، ولی درصورت استفاده از شیره اربه به همراه با شکر،
این شاخص به طور معنی داری بهبود می یابد. سرداری و همکاران
) 1389 ( و فرقانی و همکاران ) 1386 ( گزارش دادند که سطوح مختلف
ویتامین های نیاسین ) B3 (، پیریدوکسین ) B6 (، تیامین ) B1 ( و
پانتوتنیک اسید ) B5 (، باعث افزایش تخمگذاری ملکه خواهد شد که
این نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات آنها مطابقت دارد. با توجه به اینکه
شیره اربه غنی از ویتامین B است، به نظر میرسد یکی از عوامل اثرات
مثبت بر بهبود میزان تخمگذاری ملکه، حضور این ویتامین به میزان
زیاد در شیره اربه باشد. بنابراین استفاده از شیره اربه و شکر به نسبت
1:1 در تغذیه تحریکی بهاره پرورش زنبور عسل، برای افزایش عملکرد
آن پیشنهاد می گردد.
منابع:
-1 ادریس، م.ح.، م. مستاجران و ر. عبادی. 1381 . همبستگی تولید عسل و صفات
مورفولوژیک زنبور عسل در اصفهان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی،
جلد 6، شماره 2، ص 104 - 91 .
-2 اسعدی دیزجی، ا.، م، عراقی و ح، معینی علیشاه. 1385 . تأثیر کربوهیدرات های
مختلف روی رفتار تخم ریزی ملکه و میزان ذخیره عسل در کلنی زنبور عسل. مجله
دانش نوین کشاورزی. سال دوم. شماره 4.
-3 اسماعیلی، م. 1372 . زنبور عسل، پرورش، تولید عسل و استفاده در گرده افشانی.
انتشارات سپهر.
-4 بابایی، س.، 1389 . تأثیر تغذیه جلبک کلرلا بر میزان تخم، لارو، شفیره، گرده
و جمعیت زنبور عسل. چهارمین کنگره علوم دامی ایران، پردیس کشاورزی و منابع
طبیعی دانشگاه تهران )کرج(. شهریور 1389 .
-5 پوراکبری، ی و ا. قربانی. 1390 . نکات کلیدی در مدیریت بهاره کلنی های زنبور
عسل. مجله دانش غذا و کشاورزی، سال نهم، شماره 82 ، ص 50 - 48 .
-6 تقی پور گرجی کلایی، ن.، غ.ع.، نهضتی پاقلعه و ی. جعفری. 1389 . تأثیر سطوح
مختلف ویتامین E بر میزان تخمگذاری ملکه و جمعیت کلنی زنبور عسل. هفتمین
سمینار پژوهشی زنبور عسل ایران. ص 66 . . 21 و 22 دی ماه 1389 . کرج- ایران.
-7 خواص خرمالو – آکاایران. 2009 .
-8 سرداری، م.ع و م.ع.، فرقانی. 1389 . تأثیر مکمل های غذایی حاوی ویتامین های
نیاسین ) B3 ( و پیریدوکسین ) B6 ( بر روی میزان پرورش نوزادان و طول عمر زنبوران
عسل Apis Mellifera . هفتمین سمینار پژوهشی زنبور عسل ایران )کرج(. ص
76 . 21 و 22 دی ماه 1389 . کرج- ایران.
-9 فرقانی، م.ع.، غ.ح، طهماسبی و م.ح.فولادی. 1386 . تأثیر تغذیه با تیامین ) B1 ( و
پانتوتنیک اسید ) B5 ( بر تولید ژله رویال و افزایش جمعیت در کلنی های زنبور عسل
Apis mellifera . ششمین سمینار پژوهشی زنبور عسل ایران )کرج(. ص 145 .
30 آبان و 1 آذر 1386 .
-10 مدرسی، س، ج.، 1389 ، جایگزینی ملاس چغندر قند بجای شکر سفید در تغذیه
زنبور عسل، چهارمین کنگره علوم دامی ایران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی
دانشگاه تهران )کرج(. شهریور 1389 .
11- Barker,R.J.and Y.Lehner.1974 . Influence of diet on sugar found by thin
layer
chromatography in thoraces of honey bees (Apis mellifera). American M Bee
J.1640-188:157.
12- Matasin, Z and L. Zeba. 2002. Enilconazol tolerance of bee brood, adult bee
and queens. Veterina Rski Arhiv 234-229 ,)4( 72.
13- Mclellan, A.R. and C.M. Rowland. 2003. A honeybee colony swarming
model. Ecological Modelling, 148-137.
14- Neupane, K.R and R.B, Thapa. 2005. Pollen Collection and Brood Production
By Honey Bees. J. Inst. Agric. Anim. Sci. 148-143 :26.
15- Nicholas W.C., S. L, Lodewyk and P.S. Kuenen. 2002. Differential
infestation of honey bee, Apis mellifera, worker and queen brood by the parasitic
mite Varroa destructor.
16- Norbert, M.K. 1980. Seasonal cycle of Activities in honey bee colonies.
Beekeeing in the united states. 32-30.
17- Severson, D.W. and E.H.Jr. Ericson. 1984. Honeybee coloney performance
inrelation to supplemental carbohydrates. J. of Econ. Enot. 1478-1473 )6(77
or A.A. 86/604.
18- Vanengelsdorp, D. and Marina, D.M. 2010, A historical review of managed
honey bee populations in Europe and United States and the factors that may
affect them. Journal of Invertebrate Pathology, 95-80.
47
استفاده
از
محصولات
ارگانیک
در
تغذیه
تحر کیی
زنبور
عسل
• یاسر پوراکبری - کارشناس ارشد تغذیه دام دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
• علی رضاپور کارگری - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
• احمد قربانی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان
یک کندو هر چه با جمعیت زیاد وارد فصل جمع آوری شهد شود به همان اندازه میزان تولید
عسل زیاد خواهد بود. به این جهت برای تأمین احتیاجات انرژی در مواقع کمبود شهد در
طبیعت، باید از شهدهای مصنوعی جهت جایگزین کردن شهد طبیعی برای تحریک ملکه
به تخمگذاری بیشتر استفاده نمود. به منظور ارزیابی اثرات تغذیه سطوح مختلف شیره اربه
)خرمالو جنگلی( به عنوان یک محصول ارگانیک و طبیعی در تغذیه تحریکی بر میزان
تخمگذاری ملکه در کلنی زنبور عسل در بهار 1390 ، آزمایشاتی در قالب طرح کاملا
تصادفی در پنج تیمار و پنج تکرار در صحرا بر روی زنبور عسل Apis Mellifera در
استان گیلان انجام گرفت. برای کاهش میزان اختلالات ژنتیکی، از ملکه های هم سن
خواهری در این طرح استفاده شد.
تیمارهای آزمایشی شامل: تیمار 1: ) شربت شکر و آب به نسبت 1:1 (، تیمار 2: )شیره
اربه و آب به نسبت 1:3 (، تیمار 3: )شیره اربه و شکر به نسبت 2:1 (، تیمار 4: )شیره اربه
و شکر سفید به نسبت 1:1 (، تیمار 5: )شیره اربه و شکر به نسبت 1:2 (، بمدت 60 روز
در اختیار کلنی ها قرار گرفت. در پایان دوره آزمایش، میزان تخمگذاری ملکه اندازه گیری
شد. داده های مربوط به تاثیر تغذیه از تیمارهای آزمایشی روی تخمگذاری ملکه در
کلنی-های آزمایشی نشان داد که بین تیمار شاهد و تیمارهای آزمایشی تفاوت معنی داری
وجود داشت) 0p/05 >(. بیشترین میزان تخمگذاری ملکه، مربوط به تیمار 4 با 125496
عدد تخم و کمترین آن مربوط به تیمار 2 با 21600 عدد تخم بود. بنابراین استفاده از
شیره اربه و شکر به نسبت 1:1 در تغذیه تحریکی بهاره پرورش زنبور عسل، برای افزایش
عملکرد آن پیشنهاد می شود.
مقدمه:
در کشور ما هنوز زنبوردارانی وجود دارند که بصورت سنتی زنبورداری را یک فعالیت
تفریحی و یا حداکثر یک فعالیت جنبی در کنار کشاورزی و دامداری می دانند. اما در مقابل
این عده، زنبوردارانی نیز وجود دارند که به زنبورداری به عنوان یک حرفه می نگرند و
با صرف هزینه و صرف زحمت فراوان، انتظار دارند از این فعالیت بهره مطلوب را ببرند.
رمز موفقیت این زنبورداران در این است که اصول و فنون علمی حرفه زنبورداری را
سال نهم ■ شماره ■ 88 آذر 90
48
می دانند و بکار می گیرند. زنبور عسل نیز مانند سایر جانداران،
برای بقای خود نیاز به تغذیه دارد. در شرایط که زنبورداری به
صورت حرفه ای انجام می شود اگرچه دوام و بقای زنبورها و
سطح تولید عسل تا حدود زیادی تحت تأثیر شرایط طبیعی است
اما زنبوردار می تواند نقش مهمی در تغذیه زنبورها و تأمین
احتیاجات غذایی آنها ایفا نماید که لازمه این کار شناخت
زنبوردار نسبت به احتیاجات غذایی زنبور و منابع غذای است
که این احتیاجات بوسیله آنها قابل رفع است ) 3(. محصولات
زنبور عسل شامل عسل، موم، گرده گل، بره موم، ژله شاهانه
و زهر می باشد ) 18 (. عواملی چون تغذیه تحریکی، ملکه
جوان، غذای کافی در زمان کمبود شهد در طبیعت و کندوی
سالم در تخمگذاری ملکه، افزایش جمعیت و تولید عسل بیشتر
دخالت دارد ) 5،6،13،14،16 (. استفاده بیش از حد آنتی بیوتیک ها
در تغذیه زنبور عسل و شیوع بیماری کنه واروآ در کلنی باعث
کاهش تخمگذاری ملکه خواهد شد ) 12،15 (. فرقانی و همکاران
) 1386 (، گزارش دادند که سطوح مناسب ویتامین تیامین
B1( ( و پانتوتنیک اسید ) B5 (، باعث افزایش تخمگذاری
ملکه خواهد شد ) 9(. بابایی و همکاران ) 1389 (، تحقیقی تحت
عنوان تأثیر تغذیه جلبک کلرلا بر میزان تخمگذاری ملکه انجام
دادند که نتایج نشان داد که جیره های آزمایشی هیچگونه تأثیر
معنی داری بر روی میزان تخم ریزی ملکه و میزان لارو نداشتند
) 4(. مدرسی و همکاران ) 1389 (، از ملاس چغندر قند بجای شکر
سفید در تغذیه زنبور عسل استفاده کردند. با استفاده از ملاس
جمعیت کلنی ها در زمان شروع جمع آوری شهد، تعداد قاب تخم،
لارو و شفیره در تیمارهای مختلف بطور معنی داری کاهش یافت
Serverson .)10( )p>0/01( و 1984( Ericson (، 3
تیمار ساکارز )قند استاندارد(، شربتهای ذرت حاوی فروکتوز
زیاد ) 42 درصد و 55 درصد( را با همدیگر مقایسه شدند. نتایج
هیچگونه اختلاف معنی داری در بین تیمارها از نظر افزایش
تخمگذاری ملکه نشان نداد ) 17 (. سرداری و فرقانی ) 1389 (،
آزمایشی را با عنوان تأثیر ویتامین نیاسین ) B3 (و پیریدوکسین
B6( (بر روی میزان تخمگذاری ملکه انجام دادند. نتایج نشان
داد که اثر ویتامین نیاسین، پیریدوکسین روی تخمگذاری ملکه
معنی دار بود) 0p/05 >(،) 8(. اسعدی دیزجی و همکاران ) 1385 (
از کربوهیدرات-های مختلف در افزایش تخمریزی ملکه استفاده
کرد که با در نطر گرفتن هزینه غذایی، شکر به عنوان بهترین
غذا برای افزایش جمعیت معرفی شد ) 2(. معمولاٌ جهت تغذیه
مصنوعی کلنی در فصل بهار از شربت شکر به نسبت 1:1 و در
پاییز از 1:2 استفاده می شود ) 1(. با توجه به هزینه بالای شکر
در تغذیه زنبور عسل، مطالعه حاضر می تواند علاوه بر افزایش
میزان تخمگذاری ملکه و افزایش جمعیت و افزایش تولیدات
زنبور عسل، کاهش هزینه های تغذیه مصنوعی کلنی ها را به
دنبال داشته باشد. بدین منظور شیره اربه پیشنهاد می گردد.
درخت اربه )خرمالو جنگلی(، یکی از درختان جنگلی شمال
کشور است با نام علمی diospyros lotus )شکل 1(. میوه
اربه سرشار از ویتامین A و بتاكاروتن است. در ضمن این
میوه دارای مواد معدنی ضروری برای بدن مانند كلسیم، گوگرد،
آهن، فسفر، منیزیم و پتاسیم است. كلسیم در رشد كودكان
و حفظ انرژی برای بزرگسالان مؤثر است. آهن عنصر اصلی
خون سازی، و پتاسیم اشتهاآور و شستشو دهنده كلیه و كبد
می باشد. این میوه در افراد مبتلا به نقرس و بیماری های كبدی
و كلیوی بسیار مؤثر است. موادقندی اربه شامل لوولز و
گلوكز است و برای مبتلایان به بیماری قند زیان بخش
نیست. اسیدهای موجود در اربه عبارتند از: اسید مالئیك،
اسید سیتریك و اسید تارتاریك. سلولز موجود در اربه به
طور نسبی كم است و از این نظر هضم آن آسان تر می باشد.
همچنین دارای مقدار قابل توجهی ویتامین های 3B ،2B ،1B
و C می باشد ) 7(.
شکل 1. درخت اربه
)خرمالو جنگلی(
مواد و روش ها:
در این طرح به منظور ارزیابی اثرات تغذیه سطوح مختلف شیره اربه به عنوان
تغذیه تحریکی بر میزان تخمگذاری ملکه در کلنی زنبور عسل در بهار 1390 ،
آزمایشاتی در قالب طرح کاملا تصادفی در پنج تیمار و پنج تکرار در صحرا
بر روی زنبور عسل Apis Mellifera در استان گیلان انجام گرفت.
تیمارهای آزمایشی شامل: تیمار 1: ) شربت شکر و آب به نسبت 1:1 (، تیمار
2: )شیره اربه و آب به نسبت 1:3 (، تیمار 3: )شیره اربه و شکر به نسبت
2:1 (، تیمار 4: )شیره اربه و شکر به نسبت 1:1 (، تیمار 5: )شیره اربه و شکر
به نسبت 1:2 (، بمدت 60 روز از هفته اول فروردین ماه 1390 تا هفته اول
خرداد ماه 1390 ، به صورت تغذیه مصنوعی مورد استفاده قرار گرفت )شکل
2(. برای کاهش اختلالات ژنتیکی، از ملکه های هم سن خواهری استفاده شد.
در اواسط اسفندماه 1389 ، انتخاب کلنی-های مورد آزمایش از نظر جمعیت،
تخم ریزی و ذخیره غذایی انجام گردید. تیمارهای آزمایشی به صورت 4 بار در
هفته و در ساعت 17 )برای جلوگیری از غارت(، به وسیله ظروف شربت خوری
در اختیار کلنی ها قرار گرفت. میزان تخمگذاری ملکه از طریق اندازه گیری
سطح شان حاوی تخم روز، لارو و شفیره به وسیله مقیاس از پیش تعیین
شده انجام گرفت که بر حسب سانتی متر مربع بیان گردید )شبکه های 6×6
سانتی متر مربع( )شکل 3(. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار
SAS و مقایسه آنها به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام گرفت.
سال نهم ■ شماره ■ 88 آذر 90
49
شکل 2. انواع شربت تهیه شده
در تیمارهای مختلف آزمایش. از
راست به چپ.
شکل 3. اندازه گیری میزان
تخمگذاری ملکه.
جدول 1: میانگین تخمگذاری ملکه )± SEM ( در تیمارهای مختلف آزمایش و مقایسه آنها به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد.
میانگین هایی که در ستون در کنار آنها حروف مشابه وجود دارد تفاوت معنی دار ندارند ) 0.05>P (.
سال نهم ■ شماره ■ 88 آذر 90
50
بحث:
بابایی و همکاران ) 1389 (، از جلبک کلرلا، serverson and
1984( Ericson (، از 3 تیمار ساکارز )قند استاندارد(، شربتهای
ذرت حاوی فروکتوز زیاد ) 42 درصد و 55 درصد( و مدرسی و همکاران
) 1389 (، از ملاس چغندر قند در تغذیه زنبور عسل استفاده کردند که
نتایج بدست آمده هیچگونه تأثیر معنی داری روی افزایش تخمگذاری
ملکه نداشت، ولی درصورت استفاده از شیره اربه به همراه با شکر،
این شاخص به طور معنی داری بهبود می یابد. سرداری و همکاران
) 1389 ( و فرقانی و همکاران ) 1386 ( گزارش دادند که سطوح مختلف
ویتامین های نیاسین ) B3 (، پیریدوکسین ) B6 (، تیامین ) B1 ( و
پانتوتنیک اسید ) B5 (، باعث افزایش تخمگذاری ملکه خواهد شد که
این نتایج تحقیق حاضر با تحقیقات آنها مطابقت دارد. با توجه به اینکه
شیره اربه غنی از ویتامین B است، به نظر میرسد یکی از عوامل اثرات
مثبت بر بهبود میزان تخمگذاری ملکه، حضور این ویتامین به میزان
زیاد در شیره اربه باشد. بنابراین استفاده از شیره اربه و شکر به نسبت
1:1 در تغذیه تحریکی بهاره پرورش زنبور عسل، برای افزایش عملکرد
آن پیشنهاد می گردد.
منابع:
-1 ادریس، م.ح.، م. مستاجران و ر. عبادی. 1381 . همبستگی تولید عسل و صفات
مورفولوژیک زنبور عسل در اصفهان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی،
جلد 6، شماره 2، ص 104 - 91 .
-2 اسعدی دیزجی، ا.، م، عراقی و ح، معینی علیشاه. 1385 . تأثیر کربوهیدرات های
مختلف روی رفتار تخم ریزی ملکه و میزان ذخیره عسل در کلنی زنبور عسل. مجله
دانش نوین کشاورزی. سال دوم. شماره 4.
-3 اسماعیلی، م. 1372 . زنبور عسل، پرورش، تولید عسل و استفاده در گرده افشانی.
انتشارات سپهر.
-4 بابایی، س.، 1389 . تأثیر تغذیه جلبک کلرلا بر میزان تخم، لارو، شفیره، گرده
و جمعیت زنبور عسل. چهارمین کنگره علوم دامی ایران، پردیس کشاورزی و منابع
طبیعی دانشگاه تهران )کرج(. شهریور 1389 .
-5 پوراکبری، ی و ا. قربانی. 1390 . نکات کلیدی در مدیریت بهاره کلنی های زنبور
عسل. مجله دانش غذا و کشاورزی، سال نهم، شماره 82 ، ص 50 - 48 .
-6 تقی پور گرجی کلایی، ن.، غ.ع.، نهضتی پاقلعه و ی. جعفری. 1389 . تأثیر سطوح
مختلف ویتامین E بر میزان تخمگذاری ملکه و جمعیت کلنی زنبور عسل. هفتمین
سمینار پژوهشی زنبور عسل ایران. ص 66 . . 21 و 22 دی ماه 1389 . کرج- ایران.
-7 خواص خرمالو – آکاایران. 2009 .
-8 سرداری، م.ع و م.ع.، فرقانی. 1389 . تأثیر مکمل های غذایی حاوی ویتامین های
نیاسین ) B3 ( و پیریدوکسین ) B6 ( بر روی میزان پرورش نوزادان و طول عمر زنبوران
عسل Apis Mellifera . هفتمین سمینار پژوهشی زنبور عسل ایران )کرج(. ص
76 . 21 و 22 دی ماه 1389 . کرج- ایران.
-9 فرقانی، م.ع.، غ.ح، طهماسبی و م.ح.فولادی. 1386 . تأثیر تغذیه با تیامین ) B1 ( و
پانتوتنیک اسید ) B5 ( بر تولید ژله رویال و افزایش جمعیت در کلنی های زنبور عسل
Apis mellifera . ششمین سمینار پژوهشی زنبور عسل ایران )کرج(. ص 145 .
30 آبان و 1 آذر 1386 .
-10 مدرسی، س، ج.، 1389 ، جایگزینی ملاس چغندر قند بجای شکر سفید در تغذیه
زنبور عسل، چهارمین کنگره علوم دامی ایران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی
دانشگاه تهران )کرج(. شهریور 1389 .
11- Barker,R.J.and Y.Lehner.1974 . Influence of diet on sugar found by thin
layer
chromatography in thoraces of honey bees (Apis mellifera). American M Bee
J.1640-188:157.
12- Matasin, Z and L. Zeba. 2002. Enilconazol tolerance of bee brood, adult bee
and queens. Veterina Rski Arhiv 234-229 ,)4( 72.
13- Mclellan, A.R. and C.M. Rowland. 2003. A honeybee colony swarming
model. Ecological Modelling, 148-137.
14- Neupane, K.R and R.B, Thapa. 2005. Pollen Collection and Brood Production
By Honey Bees. J. Inst. Agric. Anim. Sci. 148-143 :26.
15- Nicholas W.C., S. L, Lodewyk and P.S. Kuenen. 2002. Differential
infestation of honey bee, Apis mellifera, worker and queen brood by the parasitic
mite Varroa destructor.
16- Norbert, M.K. 1980. Seasonal cycle of Activities in honey bee colonies.
Beekeeing in the united states. 32-30.
17- Severson, D.W. and E.H.Jr. Ericson. 1984. Honeybee coloney performance
inrelation to supplemental carbohydrates. J. of Econ. Enot. 1478-1473 )6(77
or A.A. 86/604.
18- Vanengelsdorp, D. and Marina, D.M. 2010, A historical review of managed
honey bee populations in Europe and United States and the factors that may
affect them. Journal of Invertebrate Pathology, 95-80.