چینی ها از هر کندو 5 تا 8 کیلو ژلۀ رویآل برداشت میکنند
ارسال شده: دوشنبه ۲ دی ۱۳۹۲, ۷:۰۲ ب.ظ
با سلام
مصاحبه زیر شاید برای عزیزان مفید باشه/
نحل منفرد : شنیدن این خبر برای ما هم غیر قابل باور بود اما سید روح الله رضویان - مدیر عامل شرکت تعاونی شهد نوشان شافی سپاهان - در گفتگو با نحل منفرد ضمن اعلام این خبر فیلم ها و تصاویری را ارائه کرد که باور آن را امکان پذیر می نمود. فیلمها توسایت ایشون نبودن با تماسی که گرفته شد اعلام کردن بزودی این کارو خواهند کرد/
نحل منفرد : آقای رضویان سلام علیکم.
رضویان : علیکم السلام.
نحل منفرد : لطفا خود را برای خوانندگان ما معرفی بفرمایید؟
رضویان : بسم الله الرحمن الرحیم من سید روح الله رضویان هستم.
نحل منفرد : در مورد شغلتان توضیح بدهید به چه کاری مشغول هستید؟
رضویان : شغلم بسته بندی عسل های تک گیاه دارویی و زنبورداری است.
نحل منفرد : اسم مجموعه شما چیست؟
رضویان : شرکت شهد نوشان شافی .
نحل منفرد : چه سمتی در این شرکت دارید و چند سال است که به این کار مشغول هستید؟
رضویان : مدیر عامل شهد نوشان هستم.از زمانی که یادم می آید . من در پرورش زنبور عسل شاید از کلاس دوم و سوم دبستان همراه پدرم بودم.
نحل منفرد : پس در واقع شما یک زنبوردار هستید؟
رضویان : بله زنبورداری شغل اصلی من است. به مرور بسته بندی عسل را شروع کردیم و با کمک دوستان متخصص در زمینه طب سنتی و طب جدید روی عرضۀ عسل های تک گیاه کار می کنیم .
نحل منفرد : شما فقط تولیدات خودتان را عرضه می کنید یا تولیدات سایر زنبوردارها هم از طریق شرکت شما عرضه می شود؟
رضویان : ما تولیدات همۀ زنبوردارهایی را که زیر نظر ما کار می کنند را عرضه می کنیم و به آنها ایده می دهیم که به کدام مناطق با چه پوشش گیاهی ای بروند و چه عسلی را تولید کنند .
نحل منفرد : پس در واقع یک گروه کاری هستید که زنبورداران عضو این گروه با یک سیاست واحد عسل را تولید و عرضه می کنند.
رضویان : بله
نحل منفرد : آیا برای تحویل گرفتن عسل از این زنبوردارها ملاک های خاصی را دارید؟
رضویان : بله مهم ترین ملاک ما طبیعی بودن عسل است . تعریف ما از طبیعی بودن هم سخت گیرانه تر از استانداردهای ثبت شده در ایران و حتی جهان است. به عنوان مثال استانداردهای جهانی وجود 5% ساکارز را در عسل تأیید می کنند اما 95% از خرید عسل در مجموعه ما باید ساکارز زیر 3% داشته باشد .
نحل منفرد : در خصوص قند احیاء چطور؟
رضویان : قند احیاء باید بالای 73 باشد و می توانم ادعا کنم بیش از 80 درصد از خرید عسل مجموعه حتی ساکارز زیر 2% را دارد.
نحل منفرد : اگر از زنبورداران خوانندۀ وبلاگ ما کسانی باشند که احساس کنند عسل تولیدی آنها چنین کیفیتی را دارد و بخواهند آن را به شما عرضه کنند آیا آن را خواهید پذیرفت؟
رضویان : بعد از آزمایشاتی که روی عسل آنها انجام می دهیم بله . البته باید بگویم که در مورد عسل هایی نظیر عسل کنار ( سدر) ملاک اصلی میزان ساکارز نیست بلکه از روی میزان قند احیاء کیفیت آنها را می سنجیم.
نحل منفرد : آیا همه زنبورداران شما چنین عسل هایی را تولید می کنند؟
رضویان :امروز زنبورداران ما به جایی رسیده اند که چنین عسلی را تولید کنند . هدف بزرگ تر ما در شهد نوشان آن است که تولید عسل را به سمت تولید عسل ارگانیک ببریم. عسل ارگانیک عسلی است که آلودگی شیمیایی نداشته باشد. مصرف داروهای شیمیایی نظیر کنه کش ها و آنتی بیوتیک ها در زنبورستان تولید کنندۀ آن به حداقل خود برسد. اگر لازم باشد این داروها مصرف شوند تنها در برهه های خاصی از سال باشد تا در زمان برداشت عسل باقیماندۀ آنها در آن وجود نداشته باشد . البته هدف مطلوب آن است که اصلا از این داروها در کلنی ها استفاده نشود و اگر نیاز به استفاده از دارو برای زنبورها بود از داروهای طبیعی و ارگانیک استفاده کنیم. مثلا از کنه کش هایی مثل اسید اگزالیک( Oxalic acid: H2C2O4 )یا تیمول ( عصاره آویشن ) برای مقابله با کنه واروآ استفاده شود.
نحل منفرد : یعنی زنبوردارها می توانند از داروهایی استفاده کنند که ترکیبات شیمیایی مضر که قابلیت آلوده کردن عسل را دارند در آنها به کار نرفته باشد؟
رضویان : بله منظور این است که داروها ، حاوی مواد سمی نباشد. بسیاری از داروهایی که امروز در زنبورداری استفاده می شود نظیر نوارهای آپیستان ، بای وارول یا سمومی مثل فابکوزین و نوارهای چینی حاوی سموم شیمیایی هستند.
نحل منفرد : یعنی آلودگی آنها در عسل باقی می ماند؟
رضویان : بله البته می شود گفت تأثیر نوار هایی مثل آپیستان کمتر است اما نوارهای چینی یا سمومی مثل فابکوزین آلودگی بیشتری در عسل باقی می گذارد. متأسفانه در بسیاری از مناطق نظیر شمال کشور به وفور از اینها استفاده می شود. در بقیه مناطق هم آرام آرام در حال شایع شدن است . اگر زنبورداران تمایل داشته باشند ما می توانیم آنها را راهنمایی کنیم تا از داروهای طبیعی نظیر اسید اگزالیک استفاده کنند که قیمت آنها بسیار ارزان تر است و در عسل آلودگی باقی نمی گذارند.
نحل منفرد : از نظر تأثیر گذاری روی کنه چطور آیا این مواد ارگانیک که فرمودید همان تأثیر گذاری را دارد؟
رضویان : بله اگر درست مدیریت کنند همان تأثیر گذاری را دارد . استفاده از این مواد زمان بندی مشخصی را نیاز دارد و روش خاص خود را دارد. در ضمن استفاده از داروهایی با دز سم بالا شاید کنۀ زیادی را از بین ببرد اما کنه های باقیمانده بسیار مقاوم خواهند شد. طی چند سال ، دیگر هیچ دارویی نمی تواند این کنه ها را از بین ببرد. در این حالت زنبورستان به مرور از بین می رود . لازم است زنبوردار در این مورد هوشیارانه عمل کند. ما می گوییم زنبورداری که دغدغه دارد که عسل طبیعی دست مردم بدهد و وجدان کاری دارد باید این را هم در نظر بگیرد که تنها طبیعی بودن خود عسل ملاک نیست مصرف چنین داروهایی را باید کنترل کند تا سموم وارد عسل نشوند. شما اگر بهترین غذا را بخورید اما داخل آن سم بریزید این غذا نه تنها فایده ندارد بلکه همۀ آن ضرر است بنابراین مصرف این داروها باید کنترل شود. ما این موارد را در نظر می گیریم و سیاست اصلی گروه این است که ان شاء الله زنبورداران تحت پوشش این موارد را رعایت کنند .
نحل منفرد : و این یعنی تولید عسل ارگانیک .
رضویان : بله.
نحل منفرد : گروه شما محصولات خود را با چه برند هایی و در کجا عرضه می کند؟
رضویان : گروه شهد نوشان شافی محصولات خود را با برند های متعددی عرضه می کند. به عنوان مثال محصولات ما در شهر مقدس مشهد با نام « عسل حکیم باشی » و در تهران دو واحد مجزا یکی با نام « عسل خدادادی » توسط استاد جمشید خدادادی و دیگری « عسل نحل منفرد » توسط آقای منفرد عرضه می شود. در قم محصولات با نام « عسل گنجینۀ طبیعت » توسط آقای شریفی و در استان اصفهان با نام « عسل شهدینۀ گل و گیاه » توسط آقای حکیم عرضه می شود . « عسل محمد » هم هست که آقای هاشمی آن را به مالزی صادر می کنند. البته این برند ها در شهر های دیگر هم نمایندگانی دارند.
نحل منفرد : خب ، علت اصلی مزاحمت ما برای شما این بود که مطلع شدیم اخیرا سفری را به کشور چین داشته اید و در آنجا دست آورد هایی را از زنبورداران چینی دیده اید که فکر می کنم ذکر آنها برای خوانندگان ما جالب باشد و شاید نکات آموزنده ای را هم برای زنبورداران داشته باشد؟
رضویان : ما در پاسخ به دعوتی که چند نفر از همکاران چینی داشتند سفری را به چین داشتیم که در آن از یکی از بزرگترین شرکت های فرآوری محصولات زنبور عسل در دنیا بازدید کردیم. این شرکت حدود 150 فرآورده را از محصولات زنبور عسل تولید می کرد. به عنوان مثال از ژلۀ روآیال 20 قلم محصول تولید می کردند. کرم های سفید کننده و شاداب کننده پوست از آن جمله بودند. شاید 60 فرآورده از بره موم تولید می شد. از عسل و گرده گل هم همینطور. از این شرکت بازدید کردیم و ما را برای بازدید از زنبورستان هایشان هم بردند که تقریبا از 20 زنبورستان بازدید شد. اکثر این زنبورستان ها در آن برهه - مرداد و شهریور - مشغول تولید ژلۀ روآیال و عسل بودند و در دورۀ قبل از آن نیز مشغول تولید گردۀ گل و عسل بوده اند.
نحل منفرد : کار زنبورداران چینی چه شباهت ها و چه تفاوت هایی با زنبورداران ما داشت مثلا آیا آنها هم زنبورها را در کشور به مناطق مختلف کوچ می دهند یا ثابت هستند؟
رضویان : آنطور که می گفتند هفت تا هشت بار در سال زنبورها را کوچ می دهند.
نحل منفرد : هفت تا هشت بار در سال !؟
رضویان : بله مسافت کوچشان هم شاید تا 3 برابر ما باشد چرا که وسعت کشور چین هفت برابر ایران است و به همین نسبت جا به جایی های طولانی تری هم دارند و شاید تا پنج هزار کیلومتر جا به جا می شوند. نکته خیلی جالبی که زنبورداران چینی داشتند این بود که تعداد کلنی های یک زنبورستان آنها از 280 کلنی تجاوز نمی کرد یعنی زنبورداری نبود که بیش از این تعداد کلنی داشته باشد . حتی این تعداد هم به ندرت دیده می شد. زنبورستان هایی را که ما سرکشی کردیم میانگین 150 کلنی داشتند.
نحل منفرد : یعنی این یک قانون است که بیش از این تعداد نمی توانند داشته باشند؟
رضویان : خیر قانون نیست . معتقدند تعداد بیش از این را نمی توانند مدیریت کنند. بر عکس زنبورداران ما که دوست داریم زنبور زیاد کنیم . با بیشتر شدن تعداد کلنی ها مدیریت روی آنها ضعیف می شود . آنها تعداد محدودی را نگه می دارند و جالب است که خانوادگی هم زنبورداری می کنند . زن و مرد و بچه همه باهم با زنبورها کوچ می کنند و روی آنها کار می کنند.
نحل منفرد : همه اعضاء خانواده همراه کندوها کوچ می کنند؟
رضویان : بله خودم حتی موردی را دیدم که همسر زنبوردار با وجود داشتن نوزاد شش ماهه سر زنبورها به همسر خود کمک می کرد. همه دست به دست هم روی زنبورها کار می کردند. فاصله های قانونی بین زنبورستان ها هم دقیقا رعایت می شد. جالب است بدانید چین از نظر تعداد کلنی های زنبور عسل مقام اول را در دنیا دارد. حدود 6.5 میلیون کلنی زنبور عسل دارند. ایران مقام دوم یا سوم را با 5.5 میلیون کلنی زنبور عسل دارد. یعنی تعداد کلنی های ما تنها یک میلیون کمتر از تعداد کلنی های چینی ها است.
نحل منفرد : از نظر تعداد کلنی خیلی تفاوت نداریم . شاید حدود 20 درصد تفاوت داریم.
رضویان : بله ولی از لحاظ وسعت صحراها آنها کشورشان هفت برابر کشور ما است و استعداد زنبورداری در آن کشور می توان گفت هفتاد برابر ما است.
نحل منفرد : منظور شما استعداد های طبیعی سرزمین چین است؟
رضویان : بله . مناطق حاصلخیز بسیار زیادی دارند. مزارع عظیمی دارند. مثلا نقل می کردند که مزارع کلزایی با مساحت 50 کیلومتر در 50 کیلومتر دارند. ژاپنی ها می آیند و گرده و عسل کلزای آنها را می خرند. عسل کلزا عسل بی کیفیت و زود رُسی است و طعم مطلوبی ندارد اما ژاپنی ها آن را به عنوان عسل و گرده ارگانیک می خرند چرا که در مناطقی نزدیک به مرز مغولستان کلزا کاری می شود که مناطق بکری هستند و آنجا آلودگی های صنعتی وجود ندارد . عمدتا از سموم کشاورزی هم برای کشت کلزا استفاده نمی کنند.
نحل منفرد : پنجاه کیلومتر در پنجاه کیلومتر یعنی مساحتی بیش از مساحت شهر تهران و حومه آن.
رضویان : نه اینکه یک منطقه این چنینی داشته باشند. حال توجه کنید که با چنین استعداد هایی برای پرورش زنبور و مساحت هفت برابری نسبت به کشور ما تعداد کلنی آنها تنها یک میلیون بیش از ایران است در حالی که ما از نظر حاصلخیزی صحرا ها یکی از فقیرترین کشورها هستیم و به قول پدرم ما در کوه ها از سنگ و صخره ها عسل تولید می کنیم.
نحل منفرد : پس از نظر افزایش تعداد کلنی ها کار ما هم بد نبوده؟
رضویان : این تنها یک ملاک است. اما همه عوامل نیست. مثلا زنبوردارها به کرات نقل می کنند که زنبورداری مثل قدیم نیست. برکت از صحرا ها رفته است. زنبورها مثل قدیم محصول نمی دهند. بله اوضاع مثل قبل نیست! چرا نیست؟ چون شلوغ شده است. هر منطقه ای یک گنجایشی برای پذیرش کلنی ها را دارد. بیش از این ظرفیت کشش ندارد. این سفره ای که برای چهار نفر پهن شده اگر ده نفر کنارش بنشینند همه گرسنه بلند خواهند شد . تعارف ندارد. سفره چهارنفره ، چهارنفر را سیر می کند قرار نیست که ده نفر در کنار یک سفره چهار نفره سیر شوند. قضیه زنبورداری امروز ما هم همین است. آنقدر شلوغ شده که پانصد متر به پانصد متر زنبورستان مستقر می شود. خب طبیعی است که برکت هم می رود. صحرا گنجایش ندارد . مگر مقدار شهد داخل گل چقدر است. حالا بدی آب و هوا و آمدن ریزگردها و ... را هم در نظر بگیرید. دیگر نور علی نور است.
نحل منفرد : یعنی تعداد کلنی های ما از گنجایش صحرا های ما فراتر رفته است.
رضویان : بله واقعا فراتر رفته و هر روز هم در حال افزایش است.
نحل منفرد : شاید پراکنش کلنی ها هم منطقی نیست. برخی از مناطق تعداد کلنی های فوق العاده بالایی دارد اما شاید مناطق بکری هم داریم که کسی آنها را نمی شناسد و زنبوردارها به آنجا مراجعه نمی کنند.
رضویان : بله مثلا جاهایی مثل سیستان و بلوچستان زنبورداری اصلا رونق پیدا نکرده است .
نحل منفرد : آیا در این مناطق صحرا هایی هم هست؟
رضویان : بله مثلا دامنه های تفتان یا خیلی مناطق دیگر شاید یکی از دلایل که زنبورداران هم به این مناطق نمی روند دوری راه است و مردم خود این مناطق هم زنبوردار کمتر دارند و نیاز به آموزش در این زمینه دارند. در برخی مناطق دیگر بیش از حد ظرفیت تعداد کلنی ها افزایش یافته است به طوری که به دلیل پایین آمدن بهره وری دیگر زنبورداری در آنجا جوابگوی هزینه ها نیست.
نحل منفرد : پس در چین بهره وری زنبورداران از تعداد کمتر کلنی ها در یک زنبورستان بسیار بیش از ما با تعداد بیشتر کلنی در زنبورستان بود.
رضویان : بله . آنها با توجه به کیفیت صحرا و شرایط اقلیمی خوبی که دارند طمع نمی کنند که بگویند حال که شرایط مساعد است هزار کلنی نگهداری کنم . خیر . میانگین 150 کلنی دارند اما از زنبور کار می کشند . زنبور را هم از دو طبقه بیشتر اجازه نمی دهند که افزایش جمعیت داشته باشد. می گفتند بارکردن و پیاده کردن آن سخت می شود. در همین حالت دو طبقه هم بین طبقات پنجره ملکه قرار داده اند . در طبقه بالا عسل و ژله روآیال تولید می شود و طبقه پایین به تخم گذاری ملکه اختصاص می یابد. وقتی ما می خواستیم این زنبور ها را بازدید کنیم تصورمان این بود که این زنبور 20 قابی است. در را که از روی کندو برداشتند دیدیم در طبقه بالا 7 قاب دارد. طبقه را هم که از روی کندو برداشت دیدیم طبقه پایین هم تنها 6 یا 7 قاب داشت. چوبی را هم به عنوان مانع قرار داده بودند که زنبور در فضای خالی گنده بافی نکند. چیز بسیار عجیبی که آنجا دیدیم در مورد تولید ژلۀ روآیال بود. میانگین تولید ژله در ایران حتی یک گرم از هر کندو هم نیست. شاید هم بسیار کمتر از این ها باشد. میانگین تولید عسل طبیعی هم در چند سال اخیر بین 7 تا 8 کیلو از هر کندو بوده است. نکته عجیب و باور نکردنی در آنجا که اگر به چشم خودم ندیده بودم باور نمی کردم این بود که میانگین تولید ژله روآیال چینی ها از هر کندو 5 تا 8 کیلو گرم است. واقعا اگر من با چشم خودم روش تولید آنها را ندیده بودم این موضوع را باور نمی کردم.
نحل منفرد : آقای رضویان این مقداری که شما می فرمایید خیلی زیاد است. کمی به قول خودتان هم باور پذیر نیست . چطور همچین چیزی ممکن است؟
رضویان : واقعا باور پذیر نیست . و من هم می گویم اگر خودم به آنجا نرفته و زنبورستان های متعدد را در آنجا ندیده بودم به هیچ عنوان باور نمی کردم.
نحل منفرد : آیا امکانات خاصی برای این کار به کارگیری می شود؟
رضویان : هیچ امکانات خاصی ندارند . فقط بحث تبحر نیروی انسانی است. یعنی اگر ما یک هزارم این ها تولید ژله داشتیم توان فراهم کردن امکانات بسیار پیشرفته تری را برای این کار داریم. مثلا از دستگاه ساکشن می توان برای تخلیه ژله از سلول ها استفاده کرد. اما آنها کاملا سنتی و تنها با استفاده از نیروی انسانی این کار را انجام می دادند. به عنوان مثال در یکی از زنبورستان ها شخصی که برای تولید ژله پیوند می زد...
نحل منفرد : یعنی از روش پیوند زدن استفاده می کنند و حتی از ابزارهایی مثل دستگاه های پرورش ملکه جنتر یا کوپولارو نیز استفاده نمی شود؟
رضویان : اصلا قاب جنتر نداشتند. نوعی نوارهای پلاستیکی حاوی سلول های مصنوعی ملکه را داشتند. و روی هر نوار دو ردیف سی و دو تایی از سلول های مصنوعی قرار داشت. روی هر قاب پیوند هم چهار ردیف از این نوارها را قرار می دادند. یعنی یک قاب پیوند شامل 256 سلول مصنوعی می شد.
نحل منفرد : این کندو ها ملکه هم داشتند یا یتیم بودند؟
رضویان : تمام کندوها ملکه داشتند. البته ملکه در طبقه پایین قرار داشت و به خاطر وجود پنجره ملکه نمی توانست به طبقه بالا بیاید.
نحل منفرد : پس پنجره ملکه برای این است که ملکه نتواند به این سلول ها دسترسی داشته باشد تا قادر به از بین بردن نوزادان ملکه داخل آنها نشود.
رضویان : بله یکی از دلایل استفاده از پنجره ملکه همین بود.
نحل منفرد : این کندو ها بچه ده نمی شدند؟
رضویان : خیر با چنین مشکلی مواجه نبودند.
نحل منفرد : برای مانع شدن از خروج ملکه از کندو جلوی در پرواز هم پنجره ملکه قرار داده بودند؟
رضویان : خیر اصلا مشکل بچه ده شدن زنبورها را نداشتند که بخواهند چنین کاری کنند. در یکی از زنبورستان ها شخصی با سرعت مشغول زدن پیوند بود. ازش سؤال کردیم که در روز چند پیوند می زند؟ گفت در روز هفت تا هشت هزار پیوند می زند.
نحل منفرد : یک نفر این تعداد پیوند را می زند؟
رضویان : بله یک نفر. فوق العاده سرعت دست بالایی داشت. خطای بسیار کمی هم داشت.
نحل منفرد : اصلا چنین چیزی ممکن است؟
رضویان : بله . ما آن را دیدیم. ممکن است. چند دقیقه ای که آنجا ایستاده بودیم جلوی خود ما بیش از 500 پیوند زد.
نحل منفرد : آیا عکس و فیلمی هم از عملکرد آنها تهیه کردید؟
رضویان : بله از همه فعالیت هایشان فیلم هایی را تهیه کردیم . در یک چادر نشسته بودند و شخصی مشغول برداشت ژله از داخل حجره های مصنوعی بود. و شخص دیگری مشغول زدن پیوند بود و بلافاصله قابهای آماده را جایگزین قاب های پیوندی می کردند که ژلۀ آن برداشت شده بود.
نحل منفرد : آیا فیلم های شما برای خوانندگان ما هم قابل دیدن هست؟
رضویان : بله قابل دیدن است. اصلا این فیلم ها را گرفتیم که زنبوردارها آنها را ببینند و با روش ، پشت کار و مدیریت آنها آشنا شوند و نمونه ای از نیروی انسانی ماهر آنها را ببینند.
نحل منفرد : با این روش هر کندو چقدر ژله تولید می کرد؟
رضویان : همانطور که گفتم پنج تا هشت کیلو ژله به طور میانگین از هر کندو تولید می شد. ما از هر کندو پنج تا هشت کیلو عسل می گیریم . آنها از هر کندو پنج تا هشت کیلو ژله برداشت می کنند.
نحل منفرد : واقعا غیر قابل باور است.
رضویان : بله برای ما غیر قابل باور است . این تازه در حالی بود که به جز ژله عسل خوبی هم از همین کندو ها برداشت می کردند. نوعی اکستراکتورهای دوقابی داشتند که حتی شیر هم نداشت و روی زمین قرار می گرفت . همانجا کنار کندو اکستراکتور را می گذاشتند و در کندو را باز کرده قاب عسل را بر می داشتند و مستقیم داخل اکستراکتور می گذاشتند. عسل ها هم نوعاً پولک نشده بود.
نحل منفرد : زنبور عسل داخل اکستراکتور را غارت نمی کرد؟
رضویان : اصلا زنبور کاری نداشت. نگاه هم نمی کرد.
نحل منفرد : این نشان دهنده آن است که صحراهایشان خیلی غنی است؟
رضویان : هم غنی است و هم خلوت است. یعنی وقتی یک زنبورستان در جایی مستقر است دست کم دو کیلومتر طولی با زنبورستان دیگر فاصله دارد.
نحل منفرد : این صحرا چه نوع صحرایی بود. کشتزار بود؟
رضویان : صحرایی که ما رفتیم جنگل بود. برداشت عسل هم بیشتر از دو نوع گل بود که یکی شبیه به عناب بود و دیگری گیاهی بوته ای شبیه به دم روباهی بود که گلی خوشه ای داشت. از پایین گل ها باز می شد و تا به بالا برسد شاید بیش از 40 روز گل داشت.
نحل منفرد : حتما نژاد خاصی از زنبور را هم دارند؟
رضویان : نژاد زنبورهایشان نژادی ترکیبی از ایتالین و چینی بود. ما این نژاد را به اینجا هم آوردیم . البته امسال نتیجه خاصی از آن در اینجا ندیدیم. می توان گفت که مؤثر ترین عامل در کار آنها صحرای غنی بود.
نحل منفرد : و البته پشت کار و مهارت نیروی انسانی.
رضویان : بله . اصلا ثابت شده است که صحرا در تولید فرآورده های زنبورعسل نقش اول را دارد. نژاد زنبور شاید عامل سوم باشد. عامل اول صحرا بعد از آن مدیریت و بعد از آنها نژاد زنبور مؤثر است.
نحل منفرد : غیر از تولید بالای ژله روآیال چیزهای جالب دیگری هم داشتند؟
رضویان : بله. تولید عسل هم در همان زنبورستان هایی که مشغول تولید ژله بودند به طور میانگین نزدیک به 50 کیلو بود.
نحل منفرد : 50 کیلو!؟
رضویان : بله. حدود 15 کیلو هم گرده گل تولید می کردند.
نحل منفرد : پس ارقام میانگین تولید آنها اصلا قابل مقایسه با ما نیست و اینطور که می فرمایید امکانات ساده تری نیز نسبت به ما دارند؟
رضویان : بله . مثلا از آنها سؤال کردیم که چرا از اکستراکتور دو قابی استفاده می کنید؟ گفتند: چون ما خانوادگی کار می کنیم و مسئولیت گرفتن عسل با خانم هاست می خواهیم اکستراکتور تا حد امکان سبک باشد که آنها اذیت نشوند.
نحل منفرد : آنچه که در فیلم های شما دیده می شود نشان می دهد زنبورهای بسیار آرامی هم دارند؟
رضویان : زنبور نه به ما کاری داشت و نه به عسل گیری آنها ، فوق العاده صحرا عالی بود و زنبور آرام.
نحل منفرد : زنبوری که از آنجا آوردید ، اینجا هم همانطور آرام بود یا خیر؟
رضویان : امسال که هنوز جوابی از آن نگرفته ایم باید سال آینده بررسی بیشتری روی آن انجام دهیم.
نحل منفرد : در مورد فرآورده های تولیدی از محصولات زنبور عسل در آنجا می شود توضیح بیشتری بفرمایید؟
رضویان : اول بگویم که در آنجا به دلیل تولید بسیار بالای محصولات قیمت تمام شده آن بسیار پایین بود. مثلا قیمت عسل آنها به پول خود ما در حال حاضر(مهرماه 92) از 3500 تومان شروع می شد و عسل هایی که تولید خیلی پایینی داشتند نهایتاً 8000 تومان بودند.
نحل منفرد : عسل طبیعی یا عسل تغذیه ای؟
رضویان : در منطقه ای که ما بازدید کردیم همه عسل هایشان طبیعی بود. اصلا در کار عسل تغذیه ای نبودند و نیازی به این کار نداشتند. بیشتر بحثشان بین طبیعی و ارگانیک بود نه بین طبیعی و شکری. با توجه به این قیمت پایین محصولات و تولید بالای آنها به فکر فرآوری محصولات افتاده بودند و فرآورده های بسیار متنوعی تولید می کردند. مثلا عسل را پودر می کردند. از آن صابون یا کرم تولید می کردند. عسل را با محصولات دیگری مثل پودر هسته انگور یا پودر جینگ سینگ یا خیلی چیزهای دیگر مخلوط می کردند. مکمل های مختلفی هم از آن تولید می کردند. این شرکتی که از آن بازدید می کردیم بیشتر کارش تولید مکمل ها بود. مکمل های دارویی.
نحل منفرد : مکمل دارویی یعنی چه می توانید مثالی بزنید؟
رضویان : یعنی محصولاتی که دارو نیستند اما کاربرد درمانی دارند. مثل قرص های تقویتی یا محصولات جلوگیری کننده از بیماری ها.
نحل منفرد : در زمینه تکنولوژی پرورش زنبور عسل نکات جالب دیگری هم مشاهده کردید؟
رضویان : نکته مثبت کار آنها این بود که تعداد کلنی ها را آنقدر زیاد نمی کردند که وقتی به یک صحرای خوب می رسند نتوانند از پس آن بر بیایند. با اینکه 150 کلنی در یک زنبورستان بیشتر وجود نداشت اما 4 نفر مشغول به کار روی همین 150کلنی بودند.
نحل منفرد : آقای رضویان این روش هایی که فرمودید آیا اینجا برای زنبوردارهای ما قابل آموزش هست. آیا فکری در این رابطه کرده اید؟
رضویان : بله ما به فکر هستیم. اما مشکل اصلی این است که ما صحرا هایی شبیه به آنها نداریم.
نحل منفرد : خب اگر ما مثل آنها نتوانیم بازده داشته باشیم لا اقل یک دهم که می توانیم داشته باشیم؟
رضویان : بله. ما سالهای خوب را هم داریم. همین امسال زنبوردارهایی را داشتیم که با داشتن 1000 کلنی در زنبورستان کل آنها بچه ده شدند. اگر می توانستند آن را مدیریت کنند و نیروی انسانی لازم را داشتند در همین شرایط حداقل می توانستند 10 کیلو ژله و یک تن گرده استحصال کنند. اما به دلیل تعداد کلنی بالا و نداشتن نیروی انسانی کافی تنها توانستند که شاخون ها را از بین بروند و زنبورشان هم خراب شد.
نحل منفرد : آیا چینی ها حاضرند به اینجا بیایند و این روش ها را به ما آموزش بدهند؟
رضویان : چینی ها بسیار استقبال می کردند و خودشان ما را بردند و اینها را به ما نشان دادند. آنها برای آموزش مشکل ندارند . بحث این است که نیروی آنها باید به اینجا بیاید و مستقر شود که آن هم هزینه های خاص خودش را دارد.
نحل منفرد : الآن در بازار ایران قیمت مصرف کننده ژله روآیال چقدر است؟
رضویان : در حال حاضر ژله ایرانی میانگین کیلویی چهار میلیون تومان است و با قیمت شش تا هشت میلیون تومان به دست مصرف کننده می رسد.
نحل منفرد : پس اگر زنبوردار ما بتواند حتی کسری از تولید ژلۀ چینی ها را داشته باشد یک افزایش تصاعدی در درآمدش اتفاق می افتد؟
رضویان : من به همان آقایی که مثالش را زدم و 1000 کلنی داشت گفتم که اگر می توانستی حداقل ده کیلو ژله از کندوهایت بگیری و حتی آن را کیلویی 3 میلیون تومان بفروشی از همین ، 30 میلیون تومان به درآمدت افزوده می شد در حالی که شاید کلاً 30 میلیون درآمد از عسل نداشته ای. همه اینها به خاطر این است که مدیریت ما ضعیف است. وقتی صحرا راه بیافتد گاهی زنبور در ده روز رشد تصاعدی را خواهد داشت و این شرایطی است که زنبوردار از آن عقب می ماند.
نحل منفرد : خب در پایان اگر توصیه ای برای ما و زنبوردارها دارید بفرمایید؟
رضویان : توصیه من آن است که به جای آنکه تعداد کلنی ها را افزایش دهند ، مدیریت روی زنبورستان را تقویت کنند و لازم است این مدیریت علمی باشد . به قول یکی از پیشکسوت های زنبورداری به جای آنکه زنبور ها را روی زمین پهن کنید و بگویید به به چقدر تعداد کندو ها زیاد است ، طبقات کندوهایتان را اضافه کنید.
نحل منفرد : یعنی کندوهای قوی تری داشته باشیم با تعداد کمتر.
رضویان : با این روش تولید زنبورستان بسیار بیشتر می شود . لازم است مدیریت زنبورستان هم مدیریتی علمی و با برنامه ریزی باشدتا ان شاء الله نتیجه مطلوب حاصل شود. و توصیه می کنیم داروهای ارگانیک که ارزان قیمت تر هستند را استفاده کنند. اگر بخواهند عسل سالم تر تولید کنند و با این تولید خدمت بیشتری به جامعه کرده باشند و هزینه ها را کاهش دهند باید از این نوع داروها استفاده نمایند.
مصاحبه زیر شاید برای عزیزان مفید باشه/
نحل منفرد : شنیدن این خبر برای ما هم غیر قابل باور بود اما سید روح الله رضویان - مدیر عامل شرکت تعاونی شهد نوشان شافی سپاهان - در گفتگو با نحل منفرد ضمن اعلام این خبر فیلم ها و تصاویری را ارائه کرد که باور آن را امکان پذیر می نمود. فیلمها توسایت ایشون نبودن با تماسی که گرفته شد اعلام کردن بزودی این کارو خواهند کرد/
نحل منفرد : آقای رضویان سلام علیکم.
رضویان : علیکم السلام.
نحل منفرد : لطفا خود را برای خوانندگان ما معرفی بفرمایید؟
رضویان : بسم الله الرحمن الرحیم من سید روح الله رضویان هستم.
نحل منفرد : در مورد شغلتان توضیح بدهید به چه کاری مشغول هستید؟
رضویان : شغلم بسته بندی عسل های تک گیاه دارویی و زنبورداری است.
نحل منفرد : اسم مجموعه شما چیست؟
رضویان : شرکت شهد نوشان شافی .
نحل منفرد : چه سمتی در این شرکت دارید و چند سال است که به این کار مشغول هستید؟
رضویان : مدیر عامل شهد نوشان هستم.از زمانی که یادم می آید . من در پرورش زنبور عسل شاید از کلاس دوم و سوم دبستان همراه پدرم بودم.
نحل منفرد : پس در واقع شما یک زنبوردار هستید؟
رضویان : بله زنبورداری شغل اصلی من است. به مرور بسته بندی عسل را شروع کردیم و با کمک دوستان متخصص در زمینه طب سنتی و طب جدید روی عرضۀ عسل های تک گیاه کار می کنیم .
نحل منفرد : شما فقط تولیدات خودتان را عرضه می کنید یا تولیدات سایر زنبوردارها هم از طریق شرکت شما عرضه می شود؟
رضویان : ما تولیدات همۀ زنبوردارهایی را که زیر نظر ما کار می کنند را عرضه می کنیم و به آنها ایده می دهیم که به کدام مناطق با چه پوشش گیاهی ای بروند و چه عسلی را تولید کنند .
نحل منفرد : پس در واقع یک گروه کاری هستید که زنبورداران عضو این گروه با یک سیاست واحد عسل را تولید و عرضه می کنند.
رضویان : بله
نحل منفرد : آیا برای تحویل گرفتن عسل از این زنبوردارها ملاک های خاصی را دارید؟
رضویان : بله مهم ترین ملاک ما طبیعی بودن عسل است . تعریف ما از طبیعی بودن هم سخت گیرانه تر از استانداردهای ثبت شده در ایران و حتی جهان است. به عنوان مثال استانداردهای جهانی وجود 5% ساکارز را در عسل تأیید می کنند اما 95% از خرید عسل در مجموعه ما باید ساکارز زیر 3% داشته باشد .
نحل منفرد : در خصوص قند احیاء چطور؟
رضویان : قند احیاء باید بالای 73 باشد و می توانم ادعا کنم بیش از 80 درصد از خرید عسل مجموعه حتی ساکارز زیر 2% را دارد.
نحل منفرد : اگر از زنبورداران خوانندۀ وبلاگ ما کسانی باشند که احساس کنند عسل تولیدی آنها چنین کیفیتی را دارد و بخواهند آن را به شما عرضه کنند آیا آن را خواهید پذیرفت؟
رضویان : بعد از آزمایشاتی که روی عسل آنها انجام می دهیم بله . البته باید بگویم که در مورد عسل هایی نظیر عسل کنار ( سدر) ملاک اصلی میزان ساکارز نیست بلکه از روی میزان قند احیاء کیفیت آنها را می سنجیم.
نحل منفرد : آیا همه زنبورداران شما چنین عسل هایی را تولید می کنند؟
رضویان :امروز زنبورداران ما به جایی رسیده اند که چنین عسلی را تولید کنند . هدف بزرگ تر ما در شهد نوشان آن است که تولید عسل را به سمت تولید عسل ارگانیک ببریم. عسل ارگانیک عسلی است که آلودگی شیمیایی نداشته باشد. مصرف داروهای شیمیایی نظیر کنه کش ها و آنتی بیوتیک ها در زنبورستان تولید کنندۀ آن به حداقل خود برسد. اگر لازم باشد این داروها مصرف شوند تنها در برهه های خاصی از سال باشد تا در زمان برداشت عسل باقیماندۀ آنها در آن وجود نداشته باشد . البته هدف مطلوب آن است که اصلا از این داروها در کلنی ها استفاده نشود و اگر نیاز به استفاده از دارو برای زنبورها بود از داروهای طبیعی و ارگانیک استفاده کنیم. مثلا از کنه کش هایی مثل اسید اگزالیک( Oxalic acid: H2C2O4 )یا تیمول ( عصاره آویشن ) برای مقابله با کنه واروآ استفاده شود.
نحل منفرد : یعنی زنبوردارها می توانند از داروهایی استفاده کنند که ترکیبات شیمیایی مضر که قابلیت آلوده کردن عسل را دارند در آنها به کار نرفته باشد؟
رضویان : بله منظور این است که داروها ، حاوی مواد سمی نباشد. بسیاری از داروهایی که امروز در زنبورداری استفاده می شود نظیر نوارهای آپیستان ، بای وارول یا سمومی مثل فابکوزین و نوارهای چینی حاوی سموم شیمیایی هستند.
نحل منفرد : یعنی آلودگی آنها در عسل باقی می ماند؟
رضویان : بله البته می شود گفت تأثیر نوار هایی مثل آپیستان کمتر است اما نوارهای چینی یا سمومی مثل فابکوزین آلودگی بیشتری در عسل باقی می گذارد. متأسفانه در بسیاری از مناطق نظیر شمال کشور به وفور از اینها استفاده می شود. در بقیه مناطق هم آرام آرام در حال شایع شدن است . اگر زنبورداران تمایل داشته باشند ما می توانیم آنها را راهنمایی کنیم تا از داروهای طبیعی نظیر اسید اگزالیک استفاده کنند که قیمت آنها بسیار ارزان تر است و در عسل آلودگی باقی نمی گذارند.
نحل منفرد : از نظر تأثیر گذاری روی کنه چطور آیا این مواد ارگانیک که فرمودید همان تأثیر گذاری را دارد؟
رضویان : بله اگر درست مدیریت کنند همان تأثیر گذاری را دارد . استفاده از این مواد زمان بندی مشخصی را نیاز دارد و روش خاص خود را دارد. در ضمن استفاده از داروهایی با دز سم بالا شاید کنۀ زیادی را از بین ببرد اما کنه های باقیمانده بسیار مقاوم خواهند شد. طی چند سال ، دیگر هیچ دارویی نمی تواند این کنه ها را از بین ببرد. در این حالت زنبورستان به مرور از بین می رود . لازم است زنبوردار در این مورد هوشیارانه عمل کند. ما می گوییم زنبورداری که دغدغه دارد که عسل طبیعی دست مردم بدهد و وجدان کاری دارد باید این را هم در نظر بگیرد که تنها طبیعی بودن خود عسل ملاک نیست مصرف چنین داروهایی را باید کنترل کند تا سموم وارد عسل نشوند. شما اگر بهترین غذا را بخورید اما داخل آن سم بریزید این غذا نه تنها فایده ندارد بلکه همۀ آن ضرر است بنابراین مصرف این داروها باید کنترل شود. ما این موارد را در نظر می گیریم و سیاست اصلی گروه این است که ان شاء الله زنبورداران تحت پوشش این موارد را رعایت کنند .
نحل منفرد : و این یعنی تولید عسل ارگانیک .
رضویان : بله.
نحل منفرد : گروه شما محصولات خود را با چه برند هایی و در کجا عرضه می کند؟
رضویان : گروه شهد نوشان شافی محصولات خود را با برند های متعددی عرضه می کند. به عنوان مثال محصولات ما در شهر مقدس مشهد با نام « عسل حکیم باشی » و در تهران دو واحد مجزا یکی با نام « عسل خدادادی » توسط استاد جمشید خدادادی و دیگری « عسل نحل منفرد » توسط آقای منفرد عرضه می شود. در قم محصولات با نام « عسل گنجینۀ طبیعت » توسط آقای شریفی و در استان اصفهان با نام « عسل شهدینۀ گل و گیاه » توسط آقای حکیم عرضه می شود . « عسل محمد » هم هست که آقای هاشمی آن را به مالزی صادر می کنند. البته این برند ها در شهر های دیگر هم نمایندگانی دارند.
نحل منفرد : خب ، علت اصلی مزاحمت ما برای شما این بود که مطلع شدیم اخیرا سفری را به کشور چین داشته اید و در آنجا دست آورد هایی را از زنبورداران چینی دیده اید که فکر می کنم ذکر آنها برای خوانندگان ما جالب باشد و شاید نکات آموزنده ای را هم برای زنبورداران داشته باشد؟
رضویان : ما در پاسخ به دعوتی که چند نفر از همکاران چینی داشتند سفری را به چین داشتیم که در آن از یکی از بزرگترین شرکت های فرآوری محصولات زنبور عسل در دنیا بازدید کردیم. این شرکت حدود 150 فرآورده را از محصولات زنبور عسل تولید می کرد. به عنوان مثال از ژلۀ روآیال 20 قلم محصول تولید می کردند. کرم های سفید کننده و شاداب کننده پوست از آن جمله بودند. شاید 60 فرآورده از بره موم تولید می شد. از عسل و گرده گل هم همینطور. از این شرکت بازدید کردیم و ما را برای بازدید از زنبورستان هایشان هم بردند که تقریبا از 20 زنبورستان بازدید شد. اکثر این زنبورستان ها در آن برهه - مرداد و شهریور - مشغول تولید ژلۀ روآیال و عسل بودند و در دورۀ قبل از آن نیز مشغول تولید گردۀ گل و عسل بوده اند.
نحل منفرد : کار زنبورداران چینی چه شباهت ها و چه تفاوت هایی با زنبورداران ما داشت مثلا آیا آنها هم زنبورها را در کشور به مناطق مختلف کوچ می دهند یا ثابت هستند؟
رضویان : آنطور که می گفتند هفت تا هشت بار در سال زنبورها را کوچ می دهند.
نحل منفرد : هفت تا هشت بار در سال !؟
رضویان : بله مسافت کوچشان هم شاید تا 3 برابر ما باشد چرا که وسعت کشور چین هفت برابر ایران است و به همین نسبت جا به جایی های طولانی تری هم دارند و شاید تا پنج هزار کیلومتر جا به جا می شوند. نکته خیلی جالبی که زنبورداران چینی داشتند این بود که تعداد کلنی های یک زنبورستان آنها از 280 کلنی تجاوز نمی کرد یعنی زنبورداری نبود که بیش از این تعداد کلنی داشته باشد . حتی این تعداد هم به ندرت دیده می شد. زنبورستان هایی را که ما سرکشی کردیم میانگین 150 کلنی داشتند.
نحل منفرد : یعنی این یک قانون است که بیش از این تعداد نمی توانند داشته باشند؟
رضویان : خیر قانون نیست . معتقدند تعداد بیش از این را نمی توانند مدیریت کنند. بر عکس زنبورداران ما که دوست داریم زنبور زیاد کنیم . با بیشتر شدن تعداد کلنی ها مدیریت روی آنها ضعیف می شود . آنها تعداد محدودی را نگه می دارند و جالب است که خانوادگی هم زنبورداری می کنند . زن و مرد و بچه همه باهم با زنبورها کوچ می کنند و روی آنها کار می کنند.
نحل منفرد : همه اعضاء خانواده همراه کندوها کوچ می کنند؟
رضویان : بله خودم حتی موردی را دیدم که همسر زنبوردار با وجود داشتن نوزاد شش ماهه سر زنبورها به همسر خود کمک می کرد. همه دست به دست هم روی زنبورها کار می کردند. فاصله های قانونی بین زنبورستان ها هم دقیقا رعایت می شد. جالب است بدانید چین از نظر تعداد کلنی های زنبور عسل مقام اول را در دنیا دارد. حدود 6.5 میلیون کلنی زنبور عسل دارند. ایران مقام دوم یا سوم را با 5.5 میلیون کلنی زنبور عسل دارد. یعنی تعداد کلنی های ما تنها یک میلیون کمتر از تعداد کلنی های چینی ها است.
نحل منفرد : از نظر تعداد کلنی خیلی تفاوت نداریم . شاید حدود 20 درصد تفاوت داریم.
رضویان : بله ولی از لحاظ وسعت صحراها آنها کشورشان هفت برابر کشور ما است و استعداد زنبورداری در آن کشور می توان گفت هفتاد برابر ما است.
نحل منفرد : منظور شما استعداد های طبیعی سرزمین چین است؟
رضویان : بله . مناطق حاصلخیز بسیار زیادی دارند. مزارع عظیمی دارند. مثلا نقل می کردند که مزارع کلزایی با مساحت 50 کیلومتر در 50 کیلومتر دارند. ژاپنی ها می آیند و گرده و عسل کلزای آنها را می خرند. عسل کلزا عسل بی کیفیت و زود رُسی است و طعم مطلوبی ندارد اما ژاپنی ها آن را به عنوان عسل و گرده ارگانیک می خرند چرا که در مناطقی نزدیک به مرز مغولستان کلزا کاری می شود که مناطق بکری هستند و آنجا آلودگی های صنعتی وجود ندارد . عمدتا از سموم کشاورزی هم برای کشت کلزا استفاده نمی کنند.
نحل منفرد : پنجاه کیلومتر در پنجاه کیلومتر یعنی مساحتی بیش از مساحت شهر تهران و حومه آن.
رضویان : نه اینکه یک منطقه این چنینی داشته باشند. حال توجه کنید که با چنین استعداد هایی برای پرورش زنبور و مساحت هفت برابری نسبت به کشور ما تعداد کلنی آنها تنها یک میلیون بیش از ایران است در حالی که ما از نظر حاصلخیزی صحرا ها یکی از فقیرترین کشورها هستیم و به قول پدرم ما در کوه ها از سنگ و صخره ها عسل تولید می کنیم.
نحل منفرد : پس از نظر افزایش تعداد کلنی ها کار ما هم بد نبوده؟
رضویان : این تنها یک ملاک است. اما همه عوامل نیست. مثلا زنبوردارها به کرات نقل می کنند که زنبورداری مثل قدیم نیست. برکت از صحرا ها رفته است. زنبورها مثل قدیم محصول نمی دهند. بله اوضاع مثل قبل نیست! چرا نیست؟ چون شلوغ شده است. هر منطقه ای یک گنجایشی برای پذیرش کلنی ها را دارد. بیش از این ظرفیت کشش ندارد. این سفره ای که برای چهار نفر پهن شده اگر ده نفر کنارش بنشینند همه گرسنه بلند خواهند شد . تعارف ندارد. سفره چهارنفره ، چهارنفر را سیر می کند قرار نیست که ده نفر در کنار یک سفره چهار نفره سیر شوند. قضیه زنبورداری امروز ما هم همین است. آنقدر شلوغ شده که پانصد متر به پانصد متر زنبورستان مستقر می شود. خب طبیعی است که برکت هم می رود. صحرا گنجایش ندارد . مگر مقدار شهد داخل گل چقدر است. حالا بدی آب و هوا و آمدن ریزگردها و ... را هم در نظر بگیرید. دیگر نور علی نور است.
نحل منفرد : یعنی تعداد کلنی های ما از گنجایش صحرا های ما فراتر رفته است.
رضویان : بله واقعا فراتر رفته و هر روز هم در حال افزایش است.
نحل منفرد : شاید پراکنش کلنی ها هم منطقی نیست. برخی از مناطق تعداد کلنی های فوق العاده بالایی دارد اما شاید مناطق بکری هم داریم که کسی آنها را نمی شناسد و زنبوردارها به آنجا مراجعه نمی کنند.
رضویان : بله مثلا جاهایی مثل سیستان و بلوچستان زنبورداری اصلا رونق پیدا نکرده است .
نحل منفرد : آیا در این مناطق صحرا هایی هم هست؟
رضویان : بله مثلا دامنه های تفتان یا خیلی مناطق دیگر شاید یکی از دلایل که زنبورداران هم به این مناطق نمی روند دوری راه است و مردم خود این مناطق هم زنبوردار کمتر دارند و نیاز به آموزش در این زمینه دارند. در برخی مناطق دیگر بیش از حد ظرفیت تعداد کلنی ها افزایش یافته است به طوری که به دلیل پایین آمدن بهره وری دیگر زنبورداری در آنجا جوابگوی هزینه ها نیست.
نحل منفرد : پس در چین بهره وری زنبورداران از تعداد کمتر کلنی ها در یک زنبورستان بسیار بیش از ما با تعداد بیشتر کلنی در زنبورستان بود.
رضویان : بله . آنها با توجه به کیفیت صحرا و شرایط اقلیمی خوبی که دارند طمع نمی کنند که بگویند حال که شرایط مساعد است هزار کلنی نگهداری کنم . خیر . میانگین 150 کلنی دارند اما از زنبور کار می کشند . زنبور را هم از دو طبقه بیشتر اجازه نمی دهند که افزایش جمعیت داشته باشد. می گفتند بارکردن و پیاده کردن آن سخت می شود. در همین حالت دو طبقه هم بین طبقات پنجره ملکه قرار داده اند . در طبقه بالا عسل و ژله روآیال تولید می شود و طبقه پایین به تخم گذاری ملکه اختصاص می یابد. وقتی ما می خواستیم این زنبور ها را بازدید کنیم تصورمان این بود که این زنبور 20 قابی است. در را که از روی کندو برداشتند دیدیم در طبقه بالا 7 قاب دارد. طبقه را هم که از روی کندو برداشت دیدیم طبقه پایین هم تنها 6 یا 7 قاب داشت. چوبی را هم به عنوان مانع قرار داده بودند که زنبور در فضای خالی گنده بافی نکند. چیز بسیار عجیبی که آنجا دیدیم در مورد تولید ژلۀ روآیال بود. میانگین تولید ژله در ایران حتی یک گرم از هر کندو هم نیست. شاید هم بسیار کمتر از این ها باشد. میانگین تولید عسل طبیعی هم در چند سال اخیر بین 7 تا 8 کیلو از هر کندو بوده است. نکته عجیب و باور نکردنی در آنجا که اگر به چشم خودم ندیده بودم باور نمی کردم این بود که میانگین تولید ژله روآیال چینی ها از هر کندو 5 تا 8 کیلو گرم است. واقعا اگر من با چشم خودم روش تولید آنها را ندیده بودم این موضوع را باور نمی کردم.
نحل منفرد : آقای رضویان این مقداری که شما می فرمایید خیلی زیاد است. کمی به قول خودتان هم باور پذیر نیست . چطور همچین چیزی ممکن است؟
رضویان : واقعا باور پذیر نیست . و من هم می گویم اگر خودم به آنجا نرفته و زنبورستان های متعدد را در آنجا ندیده بودم به هیچ عنوان باور نمی کردم.
نحل منفرد : آیا امکانات خاصی برای این کار به کارگیری می شود؟
رضویان : هیچ امکانات خاصی ندارند . فقط بحث تبحر نیروی انسانی است. یعنی اگر ما یک هزارم این ها تولید ژله داشتیم توان فراهم کردن امکانات بسیار پیشرفته تری را برای این کار داریم. مثلا از دستگاه ساکشن می توان برای تخلیه ژله از سلول ها استفاده کرد. اما آنها کاملا سنتی و تنها با استفاده از نیروی انسانی این کار را انجام می دادند. به عنوان مثال در یکی از زنبورستان ها شخصی که برای تولید ژله پیوند می زد...
نحل منفرد : یعنی از روش پیوند زدن استفاده می کنند و حتی از ابزارهایی مثل دستگاه های پرورش ملکه جنتر یا کوپولارو نیز استفاده نمی شود؟
رضویان : اصلا قاب جنتر نداشتند. نوعی نوارهای پلاستیکی حاوی سلول های مصنوعی ملکه را داشتند. و روی هر نوار دو ردیف سی و دو تایی از سلول های مصنوعی قرار داشت. روی هر قاب پیوند هم چهار ردیف از این نوارها را قرار می دادند. یعنی یک قاب پیوند شامل 256 سلول مصنوعی می شد.
نحل منفرد : این کندو ها ملکه هم داشتند یا یتیم بودند؟
رضویان : تمام کندوها ملکه داشتند. البته ملکه در طبقه پایین قرار داشت و به خاطر وجود پنجره ملکه نمی توانست به طبقه بالا بیاید.
نحل منفرد : پس پنجره ملکه برای این است که ملکه نتواند به این سلول ها دسترسی داشته باشد تا قادر به از بین بردن نوزادان ملکه داخل آنها نشود.
رضویان : بله یکی از دلایل استفاده از پنجره ملکه همین بود.
نحل منفرد : این کندو ها بچه ده نمی شدند؟
رضویان : خیر با چنین مشکلی مواجه نبودند.
نحل منفرد : برای مانع شدن از خروج ملکه از کندو جلوی در پرواز هم پنجره ملکه قرار داده بودند؟
رضویان : خیر اصلا مشکل بچه ده شدن زنبورها را نداشتند که بخواهند چنین کاری کنند. در یکی از زنبورستان ها شخصی با سرعت مشغول زدن پیوند بود. ازش سؤال کردیم که در روز چند پیوند می زند؟ گفت در روز هفت تا هشت هزار پیوند می زند.
نحل منفرد : یک نفر این تعداد پیوند را می زند؟
رضویان : بله یک نفر. فوق العاده سرعت دست بالایی داشت. خطای بسیار کمی هم داشت.
نحل منفرد : اصلا چنین چیزی ممکن است؟
رضویان : بله . ما آن را دیدیم. ممکن است. چند دقیقه ای که آنجا ایستاده بودیم جلوی خود ما بیش از 500 پیوند زد.
نحل منفرد : آیا عکس و فیلمی هم از عملکرد آنها تهیه کردید؟
رضویان : بله از همه فعالیت هایشان فیلم هایی را تهیه کردیم . در یک چادر نشسته بودند و شخصی مشغول برداشت ژله از داخل حجره های مصنوعی بود. و شخص دیگری مشغول زدن پیوند بود و بلافاصله قابهای آماده را جایگزین قاب های پیوندی می کردند که ژلۀ آن برداشت شده بود.
نحل منفرد : آیا فیلم های شما برای خوانندگان ما هم قابل دیدن هست؟
رضویان : بله قابل دیدن است. اصلا این فیلم ها را گرفتیم که زنبوردارها آنها را ببینند و با روش ، پشت کار و مدیریت آنها آشنا شوند و نمونه ای از نیروی انسانی ماهر آنها را ببینند.
نحل منفرد : با این روش هر کندو چقدر ژله تولید می کرد؟
رضویان : همانطور که گفتم پنج تا هشت کیلو ژله به طور میانگین از هر کندو تولید می شد. ما از هر کندو پنج تا هشت کیلو عسل می گیریم . آنها از هر کندو پنج تا هشت کیلو ژله برداشت می کنند.
نحل منفرد : واقعا غیر قابل باور است.
رضویان : بله برای ما غیر قابل باور است . این تازه در حالی بود که به جز ژله عسل خوبی هم از همین کندو ها برداشت می کردند. نوعی اکستراکتورهای دوقابی داشتند که حتی شیر هم نداشت و روی زمین قرار می گرفت . همانجا کنار کندو اکستراکتور را می گذاشتند و در کندو را باز کرده قاب عسل را بر می داشتند و مستقیم داخل اکستراکتور می گذاشتند. عسل ها هم نوعاً پولک نشده بود.
نحل منفرد : زنبور عسل داخل اکستراکتور را غارت نمی کرد؟
رضویان : اصلا زنبور کاری نداشت. نگاه هم نمی کرد.
نحل منفرد : این نشان دهنده آن است که صحراهایشان خیلی غنی است؟
رضویان : هم غنی است و هم خلوت است. یعنی وقتی یک زنبورستان در جایی مستقر است دست کم دو کیلومتر طولی با زنبورستان دیگر فاصله دارد.
نحل منفرد : این صحرا چه نوع صحرایی بود. کشتزار بود؟
رضویان : صحرایی که ما رفتیم جنگل بود. برداشت عسل هم بیشتر از دو نوع گل بود که یکی شبیه به عناب بود و دیگری گیاهی بوته ای شبیه به دم روباهی بود که گلی خوشه ای داشت. از پایین گل ها باز می شد و تا به بالا برسد شاید بیش از 40 روز گل داشت.
نحل منفرد : حتما نژاد خاصی از زنبور را هم دارند؟
رضویان : نژاد زنبورهایشان نژادی ترکیبی از ایتالین و چینی بود. ما این نژاد را به اینجا هم آوردیم . البته امسال نتیجه خاصی از آن در اینجا ندیدیم. می توان گفت که مؤثر ترین عامل در کار آنها صحرای غنی بود.
نحل منفرد : و البته پشت کار و مهارت نیروی انسانی.
رضویان : بله . اصلا ثابت شده است که صحرا در تولید فرآورده های زنبورعسل نقش اول را دارد. نژاد زنبور شاید عامل سوم باشد. عامل اول صحرا بعد از آن مدیریت و بعد از آنها نژاد زنبور مؤثر است.
نحل منفرد : غیر از تولید بالای ژله روآیال چیزهای جالب دیگری هم داشتند؟
رضویان : بله. تولید عسل هم در همان زنبورستان هایی که مشغول تولید ژله بودند به طور میانگین نزدیک به 50 کیلو بود.
نحل منفرد : 50 کیلو!؟
رضویان : بله. حدود 15 کیلو هم گرده گل تولید می کردند.
نحل منفرد : پس ارقام میانگین تولید آنها اصلا قابل مقایسه با ما نیست و اینطور که می فرمایید امکانات ساده تری نیز نسبت به ما دارند؟
رضویان : بله . مثلا از آنها سؤال کردیم که چرا از اکستراکتور دو قابی استفاده می کنید؟ گفتند: چون ما خانوادگی کار می کنیم و مسئولیت گرفتن عسل با خانم هاست می خواهیم اکستراکتور تا حد امکان سبک باشد که آنها اذیت نشوند.
نحل منفرد : آنچه که در فیلم های شما دیده می شود نشان می دهد زنبورهای بسیار آرامی هم دارند؟
رضویان : زنبور نه به ما کاری داشت و نه به عسل گیری آنها ، فوق العاده صحرا عالی بود و زنبور آرام.
نحل منفرد : زنبوری که از آنجا آوردید ، اینجا هم همانطور آرام بود یا خیر؟
رضویان : امسال که هنوز جوابی از آن نگرفته ایم باید سال آینده بررسی بیشتری روی آن انجام دهیم.
نحل منفرد : در مورد فرآورده های تولیدی از محصولات زنبور عسل در آنجا می شود توضیح بیشتری بفرمایید؟
رضویان : اول بگویم که در آنجا به دلیل تولید بسیار بالای محصولات قیمت تمام شده آن بسیار پایین بود. مثلا قیمت عسل آنها به پول خود ما در حال حاضر(مهرماه 92) از 3500 تومان شروع می شد و عسل هایی که تولید خیلی پایینی داشتند نهایتاً 8000 تومان بودند.
نحل منفرد : عسل طبیعی یا عسل تغذیه ای؟
رضویان : در منطقه ای که ما بازدید کردیم همه عسل هایشان طبیعی بود. اصلا در کار عسل تغذیه ای نبودند و نیازی به این کار نداشتند. بیشتر بحثشان بین طبیعی و ارگانیک بود نه بین طبیعی و شکری. با توجه به این قیمت پایین محصولات و تولید بالای آنها به فکر فرآوری محصولات افتاده بودند و فرآورده های بسیار متنوعی تولید می کردند. مثلا عسل را پودر می کردند. از آن صابون یا کرم تولید می کردند. عسل را با محصولات دیگری مثل پودر هسته انگور یا پودر جینگ سینگ یا خیلی چیزهای دیگر مخلوط می کردند. مکمل های مختلفی هم از آن تولید می کردند. این شرکتی که از آن بازدید می کردیم بیشتر کارش تولید مکمل ها بود. مکمل های دارویی.
نحل منفرد : مکمل دارویی یعنی چه می توانید مثالی بزنید؟
رضویان : یعنی محصولاتی که دارو نیستند اما کاربرد درمانی دارند. مثل قرص های تقویتی یا محصولات جلوگیری کننده از بیماری ها.
نحل منفرد : در زمینه تکنولوژی پرورش زنبور عسل نکات جالب دیگری هم مشاهده کردید؟
رضویان : نکته مثبت کار آنها این بود که تعداد کلنی ها را آنقدر زیاد نمی کردند که وقتی به یک صحرای خوب می رسند نتوانند از پس آن بر بیایند. با اینکه 150 کلنی در یک زنبورستان بیشتر وجود نداشت اما 4 نفر مشغول به کار روی همین 150کلنی بودند.
نحل منفرد : آقای رضویان این روش هایی که فرمودید آیا اینجا برای زنبوردارهای ما قابل آموزش هست. آیا فکری در این رابطه کرده اید؟
رضویان : بله ما به فکر هستیم. اما مشکل اصلی این است که ما صحرا هایی شبیه به آنها نداریم.
نحل منفرد : خب اگر ما مثل آنها نتوانیم بازده داشته باشیم لا اقل یک دهم که می توانیم داشته باشیم؟
رضویان : بله. ما سالهای خوب را هم داریم. همین امسال زنبوردارهایی را داشتیم که با داشتن 1000 کلنی در زنبورستان کل آنها بچه ده شدند. اگر می توانستند آن را مدیریت کنند و نیروی انسانی لازم را داشتند در همین شرایط حداقل می توانستند 10 کیلو ژله و یک تن گرده استحصال کنند. اما به دلیل تعداد کلنی بالا و نداشتن نیروی انسانی کافی تنها توانستند که شاخون ها را از بین بروند و زنبورشان هم خراب شد.
نحل منفرد : آیا چینی ها حاضرند به اینجا بیایند و این روش ها را به ما آموزش بدهند؟
رضویان : چینی ها بسیار استقبال می کردند و خودشان ما را بردند و اینها را به ما نشان دادند. آنها برای آموزش مشکل ندارند . بحث این است که نیروی آنها باید به اینجا بیاید و مستقر شود که آن هم هزینه های خاص خودش را دارد.
نحل منفرد : الآن در بازار ایران قیمت مصرف کننده ژله روآیال چقدر است؟
رضویان : در حال حاضر ژله ایرانی میانگین کیلویی چهار میلیون تومان است و با قیمت شش تا هشت میلیون تومان به دست مصرف کننده می رسد.
نحل منفرد : پس اگر زنبوردار ما بتواند حتی کسری از تولید ژلۀ چینی ها را داشته باشد یک افزایش تصاعدی در درآمدش اتفاق می افتد؟
رضویان : من به همان آقایی که مثالش را زدم و 1000 کلنی داشت گفتم که اگر می توانستی حداقل ده کیلو ژله از کندوهایت بگیری و حتی آن را کیلویی 3 میلیون تومان بفروشی از همین ، 30 میلیون تومان به درآمدت افزوده می شد در حالی که شاید کلاً 30 میلیون درآمد از عسل نداشته ای. همه اینها به خاطر این است که مدیریت ما ضعیف است. وقتی صحرا راه بیافتد گاهی زنبور در ده روز رشد تصاعدی را خواهد داشت و این شرایطی است که زنبوردار از آن عقب می ماند.
نحل منفرد : خب در پایان اگر توصیه ای برای ما و زنبوردارها دارید بفرمایید؟
رضویان : توصیه من آن است که به جای آنکه تعداد کلنی ها را افزایش دهند ، مدیریت روی زنبورستان را تقویت کنند و لازم است این مدیریت علمی باشد . به قول یکی از پیشکسوت های زنبورداری به جای آنکه زنبور ها را روی زمین پهن کنید و بگویید به به چقدر تعداد کندو ها زیاد است ، طبقات کندوهایتان را اضافه کنید.
نحل منفرد : یعنی کندوهای قوی تری داشته باشیم با تعداد کمتر.
رضویان : با این روش تولید زنبورستان بسیار بیشتر می شود . لازم است مدیریت زنبورستان هم مدیریتی علمی و با برنامه ریزی باشدتا ان شاء الله نتیجه مطلوب حاصل شود. و توصیه می کنیم داروهای ارگانیک که ارزان قیمت تر هستند را استفاده کنند. اگر بخواهند عسل سالم تر تولید کنند و با این تولید خدمت بیشتری به جامعه کرده باشند و هزینه ها را کاهش دهند باید از این نوع داروها استفاده نمایند.