35 نکته ی کلیدی وعملی درمورد زمستان گذرانی کندوهای زنبورعسل
۱- تغذیه پائیزه کلنی ها باید تا حداکثراواخرشهریورماه خاتمه یابد، درغیراین صورت به دلیل خنکی هوا، جمعیت کندو فرصت و توانایی لازم برای فرآوری و عمل آوری شربت مصنوعی را نداشته و معمولا" ذخیره ی اینگونه شیره ها بصورت خام بوده و زودتردرداخل کندو فاسد می شود.
2- در تغذیه پائیزه حتما" دو قسمت شکر و یک قسمت آب انتخاب کنید. اگربه محلول فوق مقداری عسل هم اضافه شود اشتیاق و تمایل زنبوران نسبت به تغذیه ی آن بیشترخواهد شد.
3- به زنبورداران توصیه می شود که کندوهای خود را درفصل پائیز و قبل از زمستان گذرانی درمزارع آفتابگران، پنبه، ذرت و... مستقرنمایئد.
4- قبل ازشروع فصل زمستان گذرانی محیط داخلی کندو را حتما" تمیز کنید.
5- آرایش و ترکیب غذایی و طبیعی شانهای داخل کندو را به هم نزنید.
6- محصولات عسل و کلیه ی شانهای زاید را قبل از شروع فصل زمستان گذرانی از کندو خارج کنید. این کار از پخش زنبوران در روی شانهای عسل جلوگیری کرده و باعث تراکم جمعیت می شود.
7- از گذاشتن شانهای خالی و نیمه پر، جهت آذوقه ی زمستانی جدا" پرهیز کنید.
8- متراکم کردن فضای داخلی کندو: فضای داخل کندو را با موادی از قبیل روزنامه، برگ خشک درختان و گونی های پلاستیکی پرکنید تا فضای داخل کندو کاملا" تنگ و متراکم شود. اینجانب به وسیله ی چند عدد گونی پلاستیکی این کار را انجام می دهم و خیلی هم خوب است و یا از بعضی زنبورداران سنتی شنیده ام که فضای خالی داخل کندو را بوسیله ی برگها ی خشک درختان پر می کنند و خیلی هم ازاین کارراضی هستند. برگهای درختان بعنوان عایق عمل می کنند. البته نباید این کار را با موادی مانند پارچه که آب و رطوبت داخل کندو را جذب می کند انجام داد.
9- یکی از وظایف مهم هر زنبوردار، پیشگیری و مبارزه با بیماریها و آفات زنبورعسل قبل ازشروع فصل زمستان گذرانی است.
10- داخل کندو نباید به هیچ عنوان خیس و مرطوب باشد. یعنی زنبوردار می بایست سعی کند تا مانع نفوذ نزولات آسمانی به داخل کندو شود. به یاد داشته باشید که رطوبت داخل کندو یکی از عوامل مهم تلفات زمستانه ی زنبورعسل است.
11- حدالمقدورکندوها را به مناطق قشلاقی کوچ دهید. لازم به ذکر است که مناطق قشلاقی جاهای پست و کم ارتفاع و یا حواشی دریا ها ی همان مناطق هستند. هوای این مناطق ملایم و مطبوع است وعلت آن اینست که ابر و بخارات حاصل از دریاها بصورت گلخانه عمل کرده و مانع خروج گرمای سطح زمین می شود. تراکم بخار آب درجو موجب تشکیل ابر می شود. ابر نقش دوگانه ای را برعهده دارد: اول این که مانند بخارآب توانایی جذب امواج بازگشتی از سطح زمین را داشته و باعث گرمایش زمین و جو پایینی می شود. این نکته را همه ی کشاورزان و زنبورداران در زمستان و شب های ابری که هوا قدری گرم می شود، تجربه کرده اند. در آذربایجان امتداد رود مرزی ارس و مناطق شمالی جهت زمستان گذرانی کندوها برای زنبورداران توصیه می شود. البته کوچ به مناطق جنوبی کشوریک گزینه ایده ال است.
12- سوراخ پروازکندورا درفصل زمستان کوچک تر کنید.
13- ازحمل ونقل کندوها درفصل زمستان ازمناطق گرمسیری به مناطق سردسیری جدا" پرهیزکنید. بعبارت دیگردرجاهایی که زنبوران هنوز به خوشه زمستانه نرفتند نباید آنها را به مناطق ییلاقی و سردسیری منتقل کرد. البته برعکس قضیه هم صادق است یعنی ازمناطق سرد سیری می توان به مناطق گرمسیری کوچ داد اما ازمناطق جنوبی وگرمسیری به مناطق معتدل وسردسیری امکان پذیرنیست.
14- توجه کنید که گرده و عسل به اندازه ی کافی در داخل کندو وجود داشته باشد. بدین صورت که به ازای هرشان زنبور، یک شان عسل بعنوان آذوقه درنظرمی گیرند. البته بسیاربهتراست یک شان عسل بصورت مازاد نیز درجلو آخرین شان زنبوران قرار داد.
15- داخل ظروف شربت خوری کندوها، نباید به هیچ عنوان، شیره و شربتی باقی مانده باشد. بعضی مواقع دیده می شود که به دلایلی شربت درداخل کندو باقی مانده و مشکلاتی را به لخاظ بهداشتی و زیستی برای جمعیت کندو در طول زمستان به وجود آورده است.
16- کندوها را به همدیگر چفت کنید درغیراینصورت درفضاهای خالی و وسط کندوها جریان هوا بوجود آمده و موجب سرما ی داخل کندو می شود.
17- انتخاب محل استقرارکندوها خیلی مهم است. سوراخ پرواز نباید درمسیر و جهت وزش باد قرارگیرد. درزمستان باد مه که از سمت شمال ایران می وزد جمعیت کندو را بیشتر آزارمی دهد. بادهای موسمی و محلی بزرگترین و خطرناکترین آفت زنبورعسل هستند. زنبورعسل شدیدترین سرما را تحمل می کند اما کوچکترین جریان باد، تعادل و شرایط کلیمایی داخل کندو را به هم می زند.
18- اگر تصمیم گرفته اید کندوها را درفضای بازمستقر کنید، حتما" آنها را با مواد و وسایل مناسب ایزوله کنید، تا نزولات آسمانی نتواند به داخل کندو نفوذ کند. می خواهم یک تجربه ی شخصی و عملی را خدمت زنبورداران عزیزعرض کنم و آن اینکه سعی کنید کندوها را دریک ردیف سه تایی یا چهار تایی درمقابل دیواری که رو به جنوب بوده و خورشید بیشترین ساعات تابش نور را دارد مستقرکنید و سپس بوسیله ی یک نایلون بزرگ به غیرازسمت و ضلع جلویی کندوها، سایرقسمتها را کاملا" پوشش دهید. این کارضمن جلوگیری از جریان هوا، باعث حبس هوای داخل نایلون نیز می شود. ثانیا" دراثربازگشت و انعکاس امواج و مقدارانرژی نورخورشید که درطول روز در دیوار ذخیره شده باعث گرمی و ملایمت هوای اطراف خواهد شد. دیوار و زمین در مقابل امواج نور خورشید بعنوان آینه عمل می کنند.
19- سوراخ پرواز کندوها نباید به هر دلیلی درطول زمستان بسته شود. چون علاوه برامکان خفگی جمعیت، تهویه داخل کندو نیزسخت می شود. همچنین دربعضی ازروزهای گرم زمستان بعضی زنبوران ازفرصت گرمایی طول روزاستفاده کرده و بلافاصله پروازمدفوع را انجام می دهند. ضمنا" در صورت باز بودن سوراخ پرواز بخارات حاصل ازتنفس زنبوران از کندوخارج می شود.
20- اگر فضای بسته را جهت زمستان گذرانی کندوها درنظر گرفته اید، حتما" به گردش جریان هوا و تهویه آن محیط توجه کنید. دمای محیط بسته و مسقف نباید از 8 درجه سانتیگراد بالا رود.
21- نیاز به مصرف انرژی و غذا درماههای اسفند و فروردین افزایش می یابد. در یک روز آرام و آفتابی می توانید سریعا" نسبت به کنترل غذای کلنی اقدام کنید. مواظب باشید که این کار باید خیلی سریع و با دقت انجام گیرد.
22- قبل ازشروع فصل زمستان گذرانی، جمعیت کندوهای ضعیف و یتیم را ادغام و یا حذف کنید.
23- درصورت لزوم ازکیک وجانشین گرده، بخصوص دراواخر زمستان استفاده کنید.
24- زنبورستان باید درطول زمستان گذرانی آفتاب گیر باشد. بعبارت دیگرسوراخ پروازکندوها را باید درجهتی قرارداد که بیشترین ساعات تابش نورخورشید را داشته باشد.
25- مراقب آفات خارجی زنبورعسل مانند خرس، شغال، سنجاب و غیره باشید. بعضی از جانوران حرص وهوس زیادی برای خوردن عسل دارند.
26- موشها دوست دارند ازمحیط مناسب و مطبوع داخل کندو جهت لانه گزینی و زمستان گذرانی استفاده کنند، که این امرمی تواند برای جمعیت کندوها خطرناک و استرس زا باشد. حتما" سوراخ پرواز کندو را کوچک کنید تا موشها نتوانند وارد کندوشوند.
27- کندوها را طوری در زنبورستان مستقر کنید که جهت سوراخ پروازبا شیب زمین منطبق باشد. منظورم اینست که درصورت نفوذ آب باران و برف به داخل کندو، آب به آسانی بتواند از سوراخ پروازتخلیه شود.
28- محل استقرارکندوها باید آرام و ساکت بوده و عاری از هر گونه سر و صدای ناهنجار و استرس زا باشد.
29- از بازوبسته کردن درب کندو درطول زمستان جدا" خوداری کنید.
30- اگر دمای محیط از 12 درجه سانتیگراد بالا رود زنبوران شروع به پروازهای مدفوع خواهند کرد، که این عمل نشانه سالم بودن کلنی است.
31- بعد از اتمام فصل زمستان و در یک روز آفتابی میزان تخمریزی و سلامتی ملکه و جمعیت را کنترل کنید.
32- یکی ازوظایف هر زنبوردار بعد از بارش برف در زمستان، تمیز کردن برف اطراف کندو و خصوصا" سکوی سوراخ پروازاست. اگربرف سکوی پرواز، تمیز نشود درطول شب برف یخ بسته و باعث انسداد سوراخ پروازخواهد شد.
33- اگر می خواهید از زنده بودن جمعیت کندو آگاه شوید، ضربه ی آرامی را با مشت خود به کندو وارد کرده و بلافاصله ازسوراخ پرواز گوش کنید. صدای زنبوران درصورت زنده بودن شنیده خواهد شد.
34- معمولا" بعد ازاتمام فصل زمستان ، اجساد و لاشه های مرده ی زنبوران در جلو سوراخ پرواز مشاهده می شود. با دیدن آنها نگران و ناراحت نباشید، بلکه خوشحال هم باید شد. زیرا این عمل، نشانه ی سالم بودن جمعیت کندو است.
35- معمولا" دراسفند ماه بعضی از گیاهان مثل گل بید مشک و گل حسرتی زودتربه گل می روند. دراین موقع زنبورداران به رفت وآمد زنبوران خود درسکوی پرواز دقت کرده و دوست دارند اولین محموله های گرده را که توسط زنبوران کارگر، به داخل کندو حمل می شود نظاره کنند. این همان صحنه هایی است که هر زنبوردارهمواره درطول زمستان انتظار و آرزوی آنرا داشته و بدین ترتیب همزمان با آغاز فصل فعالیت زنبوران، سفیدی طبیعت و سیاهی شبهای سرد و طولانی زمستان به سرآمده و روزهای سرسبزبهاری و شادابی طبیعت درراه است.
امیدوارم رعایت نکات و تجربیات فوق بتواند برای زنبورداران محترم مفید و موثر واقع شده و شاهد کاهش تلفات کلنی های زنبورعسل در فصل زمستان در کشورمان باشیم. انشاالله
منبع:
زینال زاده اسماعیل ،مجله ی خبری،آموزشی،تحلیلی،اطلاع رسانی و پژوهشی صنعت خوراک دام،طیور وآبزیان- ویژه نامه زنبورداری-سال هشتم- شماره نهم-پاییز 139۰
توسط اسماعیل زینال زاده
